Zugzwang

Zugzwang – sytuacja w szachach, w której strona będąca na posunięciu zostaje zmuszona do wykonania przegrywającego ruchu („sytuacja bez wyjścia”). Zugzwang jest rzadkim gościem turniejowych partii i pojawia się wówczas zwykle dopiero w końcowej fazie gry.

O wiele częściej zugzwang stanowi element kombinacji i zadań szachowych oraz jest popularny jako motyw w kompozycji szachowej.

Zadanie na zugzwang – mat w 2 posunięcia

[pgn]
[Event „Mat w 2 posunięcia – Huffington Post / Puzzle 1a”]
[Site „Sztuka zugzwangu – Lubomir Kavalek”]
[White „Morphy, Paul”]
[Black „NN”]
[Result „*”]
[FEN „5Kbk/6pp/6P1/8/8/8/8/7R w – – 0 1”]
1. Rh6!! {Zugzwang. Chociaż czarnym nic w tej chwili nie grozi, cokolwiek zagrają – dostana mata. Muszą wykonać jakiś ruch.} gxh6 (1… Ba2 2.
Rxh7#) 2. g7# *
[/pgn]

---

Najsłynniejsza partia zugzwangowa

Została rozegrana przez arcymistrzów F. Saemischa i A. Nimzowitscha. Ten drugi dzięki błyskotliwej strategii i błędom przeciwnika doprowadził do poniższej sytuacji, w której po wykonaniu zaledwie 26. ruchów, białe nie są w stanie wykonać żadnego ruchu, który nie prowadziłby do strat materialnych.

[fen]
6k1/3q2p1/p2bp2p/3p1r2/1p1Pp3/3bQ1PP/PP1B1rB1/1N2R1RK w – – 0 26
[/fen]

Partia przeszła do historii pod nazwą „Nieśmiertelnej partii zugzwangowej”.