Encyklopedia szachowa to projekt powstały z pasji do królewskiej gry, Staramy się regularnie dodawać nowe szachowe hasła i gromadzimy pomysły, aby stworzyć kompendium wiedzy szachowej przydatne wszystkim szachistom pragnącym poszerzyć wiedzę szachową i zaspokoić swoją ciekawość. Należy jednak pamiętać, że wciąż jest to projekt w fazie rozwoju, któremu do ideału wiele brakuje.
Jeśli jesteś miłośnikiem szachów tak jak my i masz jakieś sugestie lub chciałbyś przyczynić się do rozwoju encyklopedii szachowej (zaproponować hasło, poszerzyć te już istniejące albo znalazłeś jakiś błąd) zapraszamy Cię do kontaktu poprzez nasz adres mailowy: kontakt@szachmat.com
Robert Fischer, wracając do szachów w 1992 roku rewanżowym meczem ze Spasskim, uskarżał się na rosnący w postępie geometrycznym rozwój teorii debiutów. Jego zdaniem lekarstwem na coraz większą rolę pamięci kosztem kreatywności miały być szachy losowe, nazwane potem Chess 960 lub wł
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga w przyszłości znaczącego rozwinięcia.) Akiba Kiwelowicz Rubinstein (ur. 12 grudnia 1882 w Stawiskach w Polsce, zm. 15 marca 1961 w Antwerpii w Belgii) – polski szachista pochodzenia żydowskiego, pretendent do tytułu mistrza świata i je
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Aleksander Alechin (ros. Александр Александрович Алехин, fr. Alexandre Alekhine, ur. 31 października 1892 w Moskwie, zm. 24 marca 1946 w Estoril) – wybitny rosyjsko-francuski szachista,
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Notacja algebraiczna – najpopularniejsza forma zapisu partii (gier) szachowych, wykonywana przy użyciu liter i cyfr. Stosowana jest podczas rozgrywania turniejów szachowych, zapisywania partii szachowych w lit
Arbiter – inna nazwa sędziego szachowego.
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Arcymistrz (arcymistrz międzynarodowy) – najwyższy tytuł szachowy. Tytuł ten nadawany jest (dożywotnio) i oznaczany skrótowo „am.” (od „arcymistrz międzynarodowy”), a w języku ang
Arcymistrzowski remis – szybki, bezbarwny wynik remisowy w szachach, uzgodniony przez obu graczy po niewielkiej liczbie posunięć. Nazwa wzięła się od praktyki spotykanej na turniejach arcymistrzowskich, w których najlepsi zawodnicy bardzo szybko podpisywali blankiety z wynikiem remisowym
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Aron Nimzowitsch – (łot. Ārons Ņimcovičs, ur. 7 listopada 1886 w Rydze, zm. 16 marca 1935 w Kopenhadze) – szachista łotewsko-duński, jeden z najoryginalniejszych szachistow w historii oraz najsilniejszyc
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Atak – szerokie, pojawiające się zarówno w strategii jak i taktyce, pojęcie w szachach, oznaczające przemyślaną koncepcję (strategię) lub serię manewrów (ruchów) mających na celu osiągnięcie przewagi wystarcz
Atak mniejszościowy (pionów). Atak prowadzony na jednym skrzydle mniejszą ilością własnych pionków przeciwko ich większej ilości u przeciwnika.
Atak z odsłony (odkryty atak) – podstawowy motyw taktyki szachowej. Sytuacja, w której bierka atakującego gracza odsłania inną bierkę tego samego koloru, powodując w ten sposób atak na bierkę przeciwnika. Dodatkowo, bierka odsłaniająca może również atakować którąś z bierek pr
Benko gambit (gambit Benkö) – inna nazwa na gambit wołżański. Nazwa pochodzi od Pála Benkő, szachisty USA węgierskiego pochodzenia, popularyzatora tego debiutu.
Berlin Defense A variant arising in the classical variant of the Spanish game arising after moves: 1. e4 e5 2. sf3 sc6 3. gb5 sf6. The Berlin Defense became popular in the present day only after the PCA World Chess Championship match between Kramnik and Kasparov in 2000, in which Vladimir Kramnik, t
Bicie w przelocie (en passant) – szczególny rodzaj bicia w szachach dotyczący tylko i wyłącznie pionów. Może być wykonane jedynie wtedy, gdy dany pion przekroczył linię dzielącą połowę szachownicy o jedno pole, a przeciwnik zagrał swoim pionem o dwa pola stając nim dokładnie na
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Bierki – całościowe określenie na figury oraz piony szachowe. Bierki szachowe to: króle, hetmany, wieże, gońce, skoczki oraz piony. Nazwy bierek szachowych w językach świata Język Król Hetman Wieża Goniec Skoczek
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Biuletyn szachowy to zbiór wszystkich zapisów partii z jednego turnieju szachowego. Ma na celu nie tylko utworzenie archiwum partii na później, ale też ułatwienie przygotowania się zawodników (możliwość podglądu gry p
Blitz, gra błyskawiczna – rodzaj szachów charakteryzujący się bardzo krótkim czasie do namysłu dla graczy. Najczęściej jest to gra na5 minut lub z czasem dodawanym: 3 minuty oraz 2 sekundy po każdym ruchu (gra się z użyciem zegarów elektronicznych). Z uwagi na bardzo widowiskowy i
Blokada – jedno z podstawowych pojęć strategii szachowej odnoszące się najczęściej do blokowania piona lub łańcucha pionów, w celu ograniczenia ruchliwości bierek przeciwnika oraz osiągnięcia innych korzyści strategicznych. Najlepszą figurą blokującą jest z reguły skoczek (ci
Błąd – w szachach pojęcie odnoszące się zazwyczaj do posunięcia, po którym nastąpiło pogorszenie pozycji; może też oznaczać pojęcie błędu w bardziej szerokim sensie. Błędy w szachach możemy podzielić na kilka charakterystycznych typów. Poniżej znajduje się podstawowa klas
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Robert James (Bobby) Fischer – (ur. 9 marca 1943 w Chicago, zm. 17 stycznia 2008 w Reykjavíku) szachista amerykański, 11. mistrz świata w szachach (w latach 1972-1975), pierwszy szachista, który pokonał radzieckie impe
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Borys Spasski (ros. Борис Васильевич Спасский, fr. Boris Spassky, ur. 30.01.1937 w Sankt Petersburgu) – szachista radziecki (a później francuski), dziesiąty mistrz świata w szachach. Początki kar
Centralizacja – w podstawowym znaczeniu przemieszczenie figury (bądź figur) do centrum szachownicy (np. przemieszczenie hetmana do centrum to centralizacja hetmana). W szerszym pojęciu strategii szachowej centralizacja to zasada nakazująca przesuwanie figur w kierunku centralnych pól szac
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Challenger – kandydat do tytułu misrza świata. Określenie często stosowane zamiennie z określeniem pretendent. Wg jeszcze innej konwencji jest to jedynie zwycięzca meczu pretendentów (meczów) bądź turnieju pretend
Chaturanga (Chaturang) – a board game originating in India, considered the prototype of European chess. It was played by 4 players (the name „chaturanga” means „four troops”) and many of the rules and figures resembled modern chess (e.g., such figures as a king, a horse
Chorągiewka – element tarcz analogowego zegara szachowego wskazujący końcową część czasu do namysłu. Zegary analogowe są tak skonstruowane, że gdy pozostanie już mało czasu do namysłu (z reguły mniej niż 5 minut), chorągiewka zaczyna stopniowo podnosić się. Będący w niedocz
Ciche posunięcie (cichy ruch) – ruch o dużej sile, który na pierwszy rzut oka wydaje się zupełnie niegroźny. Jest to posunięcie pozornie nie zmieniające pozycji (np. ruch figurą o jedno pole), a w rzeczywistości stwarzające przeciwnikowi ogromne problemy i radykalnie zmieniające oc
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Ciężkie figury – ogólna (całościowa) nazwa obejmująca wieże oraz hetmany. Ciężkie figury ze swej natury posiadają największą siłę rażenia, są też najbardziej cenne (patrz wartość figur). Gra ciężkimi fi
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Czasopisma szachowe, czasopismo szachowe – czasopisma i periodyki (obecnie często wydawane również w formie elektronicznej) poświęcone grze w szachy – do najpopularnych na świecie należą: „Informator Sza
Czaturanga (Czaturang) – gra tablicowa wywodząca się z Indii, uznawana za pierwowzór europejskich szachów. Grało w nią 4 graczy (nazwa „czaturanga” oznacza „cztery oddziały”) a wiele zasad i figur przypominało współczesne szachy (np. grano takimi figurami jak:
Czteroosobowe szachy (szachy dla czterech) – odmiana szachów, w której uczestniczy czterech graczy. Szachy czteroosobowe rozgrywane są na niestandardowej szachownicy, o łącznej liczbie 160 pól (4 prostokąty po 24 pola dla każdego z zawodników oraz część środkowa szachownicy o sta
Czysty mat – pozycja, w której każde pole wokół matowanego króla (pole na którym stoi oraz pola przylegające do niego) są atakowane przez bierkę przeciwnika lub blokowane przez własną bierkę, ale żadne pole nie jest jednocześnie atakowane lub blokowane.
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Dawid Merkelowicz Janowski – ur. 6 czerwca 1868 r. w Wołkowysku, zm. 15 stycznia 1927 w Hyères we Francji) szachista francuski o korzeniach polskich, jeden z najsilniejszych szachistów przełomu wieków XIX i XX, posiada
Debiut Birda (otwarcie Birda) – debiut rozpoczynający się od ruchu 1. f4 (kod ECO A02-A03), nazwa wzięła się od jego największego popularyzatora Henry’ego Edwarda Birda. Z przestawieniem posunięć może prowadzić do gambitu królewskiego, jeżeli czarne wybiorą gambit Froma: 1.
Debiut centralny – nazywany też niekiedy (niewłaściwie, gdyż biały nic nie ofiarowuje) gambitem centralnym lub gambitem środkowym – debiut z grupy debiutów otwartych (Kod ECO C21-C22), powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.d4 ed4 3.H:d4. Debiut centralny charakteryzuje się szybk
Debiut czterech skoczków (otwarcie czterech skoczków) – debiut z grupy debiutów otwartych, powstający po posunięciach: 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Sc3 Sf6 (kod ECO C47 – C49). Czasami (mylnie) nazywany jest również „Obroną czterech skoczków”. Nazwa pochodzi od charakterystyc
Debiut gońca – debiut powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Gc4 (kod ECO C23-C24). Popuarny był w początkowym okresie rozwoju szachów europejskich. Pojawił się już w „Rękopisie Getyńskim”; znali go Lucena i Ruy Lopez. Zdobył popularność w XIX w., po analizach Philidora
Debiut "na ręku" – określenie na otwarcie szachowe, w którym białe grają debiut (obronę) stosowany normalnie przez czarne. W związku z pierwszeństwem posunięcia białe mają w takim wypadku jedno tempo więcej. Przykładem może być obrona francuska (wariant wymienny), part
Debiut Nimzowitscha (otwarcie Nimzowitscha, obrona Nimzowitscha) – debiut powstjący po posunięciach 1. e4 Sc6 (kod ECO B00), wprowadzony do praktyki przez słynnego teoretyka szachowego, Arona Nimzowitscha. Podobnie jak należąca do debiutów zamkniętych obrona Nimzowitscha (E20-E59), otwa
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Debiuty otwarte – debiuty rozpoczynające się od posunięć 1.e4 e5. Najważniejsze debiuty otwarte gambit królewski, partia włoska, obrona dwóch skoczków, obrona rosyjska, partia hiszpańska, partia szkocka, partia wi
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Debiuty półotwarte – debiuty rozpoczynające się od posunięcia 1.e4, w którym czarne wybierają dowolny ruch inny niż 1…e5 (wówczas mamy do czynienia z debiutami otwartymi) Najważniejsze debiuty półotwarte o
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Debiuty zamknięte – debiuty rozpoczynające się od posunięcia innego niż 1. e4, np. 1. d4, 1. Sf3, 1. c4. Najważniejsze debiuty zamknięte Gambit hetmański, Obrona królewsko-indyjska Obrona Grünfelda Obrona Nimzowit
Diagram – graficzna ilustracja sytuacji na szachownicy, używana do przedstawiania pozycji z partii szachowych, zadań i kombinacji szachowych. Szachownica na diagramie oznaczona jest numerami rzędów (od 1 do 8) oraz kolumn (od A do H), bierki na niej reprezentowane są przez symbole figur s
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) „Dobry goniec” – określenie stosowane: w strategii szachowej: goniec, który nie jest ograniczony przez własne pionki, ma więc swobodę działania, często w końcówkach stanowi przewagę pozycyjną wystarcz
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Dobry skoczek – określenie stosowane w grze środkowej lub końcówce na aktywnego skoczka, który za przeciwnika ma „złego” (pasywnego, ograniczonego przez własne piony) gońca.
Dogrywka: Tzw. baraż; w turnieju szachowym dodatkowa partia lub partie rozgrywane przez zawodników w przypadku, gdy suma wyników poprzedzających pojedynków dała rezultat remisowy. Z reguły w dogrywce stosuje się przyspieszone tempo gry, np. 30 minut na partię, 5 minut na partię, 5 minut dl
Dominacja – opanowanie całości lub części szachownicy (np. skrzydła królewskiego, centrum, wybranych pól), tak że stają niedostępne dla figur przeciwnika. Dominacja jest również popularnym motywem w kompozycji szachowej. Idee dominacji były rozpracowywane przez takich szachistów
"Dorobić figurę" – kolokwialne określenie promocji pionka, czyli zamiany piona wchodzącego na ostatnią linię (dla białych – ósmą, dla czarnych – pierwszą) na dowolną figurę z wyjątkiem króla.
Dotknięta bierka – bierka dotknięta ręką przez zawodnika. Zgodnie z przepisami, jeżeli gracz dotknie intencjonalnie bierki, musi wykonać nią ruch. Jeżeli zaś postawi bierkę na wybranym polu i puści ją, wykonał ruch i nie może go cofnąć. Zasada to nosi potocznie nazwę "dot
Dual – w kompozycji szachowej zadanie (np. dwuchodówka) posiadające dwa rozwiązania. Dualem określa się również drugie, niezamierzone przez autora zadania, rozwiązanie. Dual obniża wartość zadania (jest traktowany jako wada kompozycji). Pewną ciekawostką związaną z dualem jest o
Dwuchodówka – zadanie szachowe, w którym białe zaczynają i dają mata w dwóch ruchach (niezależnie od odpowiedzi czarnych). Dziedzina kompozycji szachowej wymaga, aby pierwszy ruch białych był bez szacha lub bicia (wyjątkowo dozwolone jest zbicie czarnego pionka), zaskakiwał rozwiąz
kontakt@szachmat.com
Obsługa klienta działa standardowo:
Poniedziałek – Piątek: 12 – 18
