Już wkrótce: Darmowa wysyłka od 100 zł

Encyklopedia szachowa

Encyklopedia szachowa to projekt powstały z pasji do królewskiej gry. Staramy się regularnie dodawać nowe szachowe hasła i gromadzimy pomysły, aby stworzyć kompendium wiedzy szachowej przydatne wszystkim szachistom pragnącym poszerzyć wiedzę szachową i zaspokoić swoją ciekawość. Należy jednak pamiętać, że wciąż jest to projekt w fazie rozwoju, któremu do ideału wiele brakuje.

Jeśli jesteś miłośnikiem szachów tak jak my i masz jakieś sugestie lub chciałbyś przyczynić się do rozwoju encyklopedii szachowej (zaproponować hasło, poszerzyć te już istniejące albo znalazłeś jakiś błąd) zapraszamy Cię do kontaktu poprzez nasz adres mailowy: kontakt@szachmat.com

Wyszukaj w encyklopedii szachowej

Akiba Rubinstein

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga w przyszłości znaczącego rozwinięcia.) Akiba Kiwelowicz Rubinstein (ur. 12 grudnia 1882 w Stawiskach w Polsce, zm. 15 marca 1961 w Antwerpii w Belgii)

Więcej »

Aleksander Alechin

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Aleksander Alechin (ros. Александр Александрович Алехин, fr. Alexandre Alekhine, ur. 31 października 1892 w Moskwie, zm. 24 marca 1946 w Estoril)

Więcej »

Algebraiczna notacja

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Notacja algebraiczna – najpopularniejsza forma zapisu partii (gier) szachowych, wykonywana przy użyciu liter i cyfr. Stosowana jest podczas rozgrywania turniejów szachowych,

Więcej »

Arcymistrz

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Arcymistrz (arcymistrz międzynarodowy) – najwyższy tytuł szachowy. Tytuł ten nadawany jest (dożywotnio) i oznaczany skrótowo „am.” (od „arcymistrz międzynarodowy”), a w

Więcej »

Arcymistrzowski remis

Arcymistrzowski remis – szybki, bezbarwny wynik remisowy w szachach, uzgodniony przez obu graczy po niewielkiej liczbie posunięć. Nazwa wzięła się od praktyki spotykanej na turniejach arcymistrzowskich, w których najlepsi zawodnicy

Więcej »

Aron Nimzowitsch

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Aron Nimzowitsch – (łot. Ārons Ņimcovičs, ur. 7 listopada 1886 w Rydze, zm. 16 marca 1935 w Kopenhadze) – szachista łotewsko-duński,

Więcej »

Arpad Elo

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Arpad Elo – wł. Árpád Emrick Élő (ur. 25 sierpnia 1903 w Pápa, zm. 5 listopada 1992 w Milwaukee), profesor fizyki i

Więcej »

Atak

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Atak – szerokie, pojawiające się zarówno w strategii jak i taktyce, pojęcie w szachach, oznaczające przemyślaną koncepcję (strategię) lub serię manewrów (ruchów)

Więcej »

Atak mniejszościowy

Atak mniejszościowy (pionów). Atak prowadzony na jednym skrzydle mniejszą ilością własnych pionków przeciwko ich większej ilości u przeciwnika.

Więcej »

Atak z odsłony

Atak z odsłony (odkryty atak) – podstawowy motyw taktyki szachowej. Sytuacja, w której bierka atakującego gracza odsłania inną bierkę tego samego koloru, powodując w ten sposób atak na bierkę przeciwnika.

Więcej »

Bateria

Bateria – ustawienie figur (zdwojenie, strojenie) w tym samym rzędzie, kolumnie lub przekątnej, celem wzmocnienia ich siły działania. Baterie mogą tworzyć np. dwie wieże na otwartej linii „a” lub hetman

Więcej »

Benko Gambit

Benko gambit (gambit Benkö) – inna nazwa na gambit wołżański. Nazwa pochodzi od Pála Benkő, szachisty USA węgierskiego pochodzenia, popularyzatora tego debiutu.

Więcej »

Białe

Białe – jeden z dwóch kolorów bierek w szachach klasycznych (obok czarnych), a także jeden z wielu kolorów w innych odmianach szachów (takich jak szachy dla trzech czy też szachy

Więcej »

Biały gra

„Biały gra!” (lub też „Biały – ruch!”) – Komenda wydawana podczas dawnych turniejów gry błyskawicznej, w sytuacji, gdy niedostępne były zegary szachowe. Sędzia naprzemiennie, co określony odstęp czasu (np. co

Więcej »

Bicie

Bicie – w szachach oznacza zdjęcie figury przeciwnika z szachownicy i zastąpienie jej własną figurą. Każda z bierek (figur i pionów) danego koloru może zbić dowolną figurę przeciwnika za wyjątkiem

Więcej »

Bicie w przelocie

Bicie w przelocie (en passant) – szczególny rodzaj bicia w szachach dotyczący tylko i wyłącznie pionów. Może być wykonane jedynie wtedy, gdy dany pion przekroczył linię dzielącą połowę szachownicy o

Więcej »

Bierki

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Bierki – całościowe określenie na figury oraz piony szachowe. Bierki szachowe to: króle, hetmany, wieże, gońce, skoczki oraz piony. Nazwy bierek szachowych

Więcej »

Blitz

Blitz, gra błyskawiczna – rodzaj szachów charakteryzujący się bardzo krótkim czasie do namysłu dla graczy. Najczęściej jest to gra na5 minut lub z czasem dodawanym: 3 minuty oraz 2 sekundy

Więcej »

Blokada

Blokada – jedno z podstawowych pojęć strategii szachowej odnoszące się najczęściej do blokowania piona lub łańcucha pionów, w celu ograniczenia ruchliwości bierek przeciwnika oraz osiągnięcia innych korzyści strategicznych. Najlepszą figurą

Więcej »

Błąd

Błąd – w szachach pojęcie odnoszące się zazwyczaj do posunięcia, po którym nastąpiło pogorszenie pozycji; może też oznaczać pojęcie błędu w bardziej szerokim sensie. Błędy w szachach możemy podzielić na

Więcej »

Bobby Fischer

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Robert James (Bobby) Fischer – (ur. 9 marca 1943 w Chicago, zm. 17 stycznia 2008 w Reykjavíku) szachista amerykański, 11. mistrz świata

Więcej »

Borys Spasski

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Borys Spasski (ros. Борис Васильевич Спасский, fr. Boris Spassky, ur. 30.01.1937 w Sankt Petersburgu) – szachista radziecki (a później francuski), dziesiąty mistrz

Więcej »

Caissa

Caissa – bogini i patronka szachów. Po raz pierwszy opisana w 1527 r. w dziele „Scacchia, Ludus” autorstwa włoskiego poety Marco Girolamo Vida. W 1763 r. pojawiła się w wierszu

Więcej »

Centralizacja

Centralizacja – w podstawowym znaczeniu przemieszczenie figury (bądź figur) do centrum szachownicy (np. przemieszczenie hetmana do centrum to centralizacja hetmana). W szerszym pojęciu strategii szachowej centralizacja to zasada nakazująca przesuwanie

Więcej »

Centrum

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Centrum – cztery pola: e4, d4, e5, d5 znajdujące się w samym środku szachownicy. Uznawane są za najdogodniejsze miejsce do ustawienia pionów

Więcej »

Challenger

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Challenger – kandydat do tytułu misrza świata. Określenie często stosowane zamiennie z określeniem pretendent. Wg jeszcze innej konwencji jest to jedynie zwycięzca

Więcej »

Champion

Champion (ang.), czempion – inna nazwa mistrza świata. Niekiedy stosuje się określenie „champion” również na byłego mistrza świata lub zwycięzce ważnego turnieju szachowego.

Więcej »

Chorągiewka

Chorągiewka – element tarcz analogowego zegara szachowego wskazujący końcową część czasu do namysłu. Zegary analogowe są tak skonstruowane, że gdy pozostanie już mało czasu do namysłu (z reguły mniej niż

Więcej »

Ciche posunięcie

Ciche posunięcie (cichy ruch) – ruch o dużej sile, który na pierwszy rzut oka wydaje się zupełnie niegroźny. Jest to posunięcie pozornie nie zmieniające pozycji (np. ruch figurą o jedno

Więcej »

Ciężkie figury

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Ciężkie figury – ogólna (całościowa) nazwa obejmująca wieże oraz hetmany. Ciężkie figury ze swej natury posiadają największą siłę rażenia, są też najbardziej

Więcej »

Czarne

Czarne – szachowe określenie na: komplet ciemnych bierek szachowych (zajmujących na szachownicy swoje wyjściowe pozycje na linii siódmej i ósmej) gracza grającego czarnymi bierkami, występujące np. w literaturze szachowej.

Więcej »

Czas

Czas – w szachach to: limit czasowy pozostały graczowi do namysłu odmierzany przez zegar szachowy zgodnie z ustalonym tempem gry, np. 1 godzina i 30 minut; ilość ruchów potrzebna do

Więcej »

Czasopismo szachowe

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Czasopisma szachowe, czasopismo szachowe – czasopisma i periodyki (obecnie często wydawane również w formie elektronicznej) poświęcone grze w szachy – do najpopularnych

Więcej »

Czaturanga

Czaturanga (Czaturang) – gra tablicowa wywodząca się z Indii, uznawana za pierwowzór europejskich szachów. Grało w nią 4 graczy (nazwa „czaturanga” oznacza „cztery oddziały”) a wiele zasad i figur przypominało

Więcej »

Czteroosobowe szachy

Czteroosobowe szachy (szachy dla czterech) – odmiana szachów, w której uczestniczy czterech graczy. Szachy czteroosobowe rozgrywane są na niestandardowej szachownicy, o łącznej liczbie 160 pól (4 prostokąty po 24 pola dla

Więcej »

Czysty mat

Czysty mat – pozycja, w której każde pole wokół matowanego króla (pole na którym stoi oraz pola przylegające do niego) są atakowane przez bierkę przeciwnika lub blokowane przez własną bierkę,

Więcej »

Dama

Dama – inne określenie hetmana, podobnie jak: „królowa”, „królówka”, „pani”. Nazwa „dama” oraz jej pochodne występują w wielu językach świata, np. j. hiszpańskim, bułgarskim, katalońskim czy niemieckim. Dowiedz się więcej

Więcej »

Dawid Bronstein

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Dawid Bronstein, (wł. ros. Давид Ионович Бронштейн, ur. 19 lutego 1924 w Białej Cerkwi, zm. 5 grudnia 2006 w Mińsku – wybitny

Więcej »

Dawid Janowski

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Dawid Merkelowicz Janowski – ur. 6 czerwca 1868 r. w Wołkowysku, zm. 15 stycznia 1927 w Hyères we Francji) szachista francuski o

Więcej »

Debiut

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Debiut (otwarcie) – to pierwsza faza gry szachowej, trwająca najczęściej od kilku do kilkunastu posunięć. Debiut jest jednym z najważniejszych pojęć szachowych.

Więcej »

Debiut Birda

Debiut Birda (otwarcie Birda) – debiut rozpoczynający się od ruchu 1. f4 (kod ECO A02-A03), nazwa wzięła się od jego największego popularyzatora Henry’ego Edwarda Birda. Z przestawieniem posunięć może prowadzić

Więcej »

Debiut centralny

Debiut centralny – nazywany też niekiedy (niewłaściwie, gdyż biały nic nie ofiarowuje) gambitem centralnym lub gambitem środkowym – debiut z grupy debiutów otwartych (Kod ECO C21-C22), powstający po posunięciach 1.e4

Więcej »

Debiut czterech skoczków

Debiut czterech skoczków (otwarcie czterech skoczków) – debiut z grupy debiutów otwartych, powstający po posunięciach: 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Sc3 Sf6 (kod ECO C47 – C49). Czasami (mylnie) nazywany jest

Więcej »

Debiut gońca

Debiut gońca – debiut powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Gc4 (kod ECO C23-C24). Popuarny był w początkowym okresie rozwoju szachów europejskich. Pojawił się już w „Rękopisie Getyńskim”; znali go Lucena

Więcej »

Debiut na ręku

Debiut "na ręku" – określenie na otwarcie szachowe, w którym białe grają debiut (obronę) stosowany normalnie przez czarne. W związku z pierwszeństwem posunięcia białe mają w takim wypadku jedno tempo

Więcej »

Debiut Nimzowitscha

Debiut Nimzowitscha (otwarcie Nimzowitscha, obrona Nimzowitscha) – debiut powstjący po posunięciach 1. e4 Sc6 (kod ECO B00), wprowadzony do praktyki przez słynnego teoretyka szachowego, Arona Nimzowitscha. Podobnie jak należąca do

Więcej »

Debiuty otwarte

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Debiuty otwarte – debiuty rozpoczynające się od posunięć 1.e4 e5. Najważniejsze debiuty otwarte gambit królewski, partia włoska, obrona dwóch skoczków, obrona rosyjska,

Więcej »

Debiuty półotwarte

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Debiuty półotwarte – debiuty rozpoczynające się od posunięcia 1.e4, w którym czarne wybierają dowolny ruch inny niż 1…e5 (wówczas mamy do czynienia

Więcej »

Debiuty zamknięte

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Debiuty zamknięte – debiuty rozpoczynające się od posunięcia innego niż 1. e4, np. 1. d4, 1. Sf3, 1. c4. Najważniejsze debiuty zamknięte

Więcej »

Diagram

Diagram – graficzna ilustracja sytuacji na szachownicy, używana do przedstawiania pozycji z partii szachowych, zadań i kombinacji szachowych. Szachownica na diagramie oznaczona jest numerami rzędów (od 1 do 8) oraz

Więcej »

Dobry goniec

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) „Dobry goniec” – określenie stosowane: w strategii szachowej: goniec, który nie jest ograniczony przez własne pionki, ma więc swobodę działania, często w

Więcej »

Dobry skoczek

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Dobry skoczek – określenie stosowane w grze środkowej lub końcówce na aktywnego skoczka, który za przeciwnika ma „złego” (pasywnego, ograniczonego przez własne

Więcej »

Dogrywka

Dogrywka: Tzw. baraż; w turnieju szachowym dodatkowa partia lub partie rozgrywane przez zawodników w przypadku, gdy suma wyników poprzedzających pojedynków dała rezultat remisowy. Z reguły w dogrywce stosuje się przyspieszone

Więcej »

Dominacja

Dominacja – opanowanie całości lub części szachownicy (np. skrzydła królewskiego, centrum, wybranych pól), tak że stają niedostępne dla figur przeciwnika. Dominacja jest również popularnym motywem w kompozycji szachowej. Idee dominacji

Więcej »

Dorobić figurę

"Dorobić figurę" – kolokwialne określenie promocji pionka, czyli zamiany piona wchodzącego na ostatnią linię (dla białych – ósmą, dla czarnych – pierwszą) na dowolną figurę z wyjątkiem króla. [pgn initialHalfmove=start

Więcej »

Dotknięta bierka

Dotknięta bierka – bierka dotknięta ręką przez zawodnika. Zgodnie z przepisami, jeżeli gracz dotknie intencjonalnie bierki, musi wykonać nią ruch. Jeżeli zaś postawi bierkę na wybranym polu i puści ją,

Więcej »

Drużyna

Drużyna – zespół (grupa) szachistów, grająca w turnieju drużynowym i zdobywająca punkty na wspólne konto. Najczęściej reprezentuje dany klub szachowy bądź państwo (np. podczas olimpiad szachowych), ale rozgrywa się również

Więcej »

Dual

Dual – w kompozycji szachowej zadanie (np. dwuchodówka) posiadające dwa rozwiązania. Dualem określa się również drugie, niezamierzone przez autora zadania, rozwiązanie. Dual obniża wartość zadania (jest traktowany jako wada kompozycji).

Więcej »

Dwuchodówka

Dwuchodówka – zadanie szachowe, w którym białe zaczynają i dają mata w dwóch ruchach (niezależnie od odpowiedzi czarnych). Dziedzina kompozycji szachowej wymaga, aby pierwszy ruch białych był bez szacha lub

Więcej »

Ekonomiczny mat

Ekonomiczny mat – pozycja, w której wszystkie białe bierki (z ewentualnym wyłączeniem króla i pionków) biorą udział w stworzeniu siatki matowej.

Więcej »

Elo

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Elo (System Elo) – międzynarodowy, oficjalny system punktacji rankingowej szachistów, obowiązujący w FIDE od 1970 r, który opracowany został przez Amerykanina Arpada

Więcej »

Faza gry

Faza gry – Jeden z trzech etapów wyróżnianych w partii szachowej, tj.: debiut, gra środkowa lub końcówka. Każdy z nich charakteryzuje się innymi cechami, jednakże ciężko nieraz podać dokładną granicę

Więcej »