Roszada

Roszada – posunięcie w szachach z udziałem króla i jednej z wież, w którym dochodzi do przestawienia tych dwóch figur w linii poziomej.

Roszada odbywa się w następujący sposób:

Król porusza się o dwa pola w kierunku wieży, wieża zaś przechodzi na pole sąsiadujące z królem po przeciwnej stronie.

Warunki potrzebne do wykonania roszady

Roszadę wolno wykonać tylko wtedy, gdy zostały spełnione następujące warunki:

1. król nie wykonał jeszcze ani jednego posunięcia
2. wieża, która bierze udział w  roszadzie nie wykonała żadnego ruchu
3. król nie jest szachowany (nie znajduje się pod atakiem bierki nieprzyjaciela)
4. pomiędzy królem i wieżą, która uczestniczy w roszadzie nie znajdują się żadne figury,
5. pole, przez które przechodzi król w trakcie roszady nie jest atakowane przez bierkę przeciwnika,
6. pole, na którym znajdzie się król po wykonaniu roszady nie jest atakowane
7. król i wieża znajdują się na tej samej linii (białe na pierwszej, a czarne – na ósmej linii) – jest do dodatkowy przepis wprowadzony przez FIDE w 1972, mający na celu wykonanie roszady królem i wieżę powstałą w wyniku promocji piona (dla białych na polu „e8”, dla czarnych na polu „e1”), czyli wykonania „pionowej roszady”, tzw. Roszady Pama-Krabbégo.

Dwa pierwsze oraz ostatni z powyższych warunków całkowicie uniemożliwiają wykonanie roszady. Pozostałe warunki uniemożliwiają wykonanie roszady do czasu, aż nie ulegną zmianie.

Całkowita niemożność wykonania roszady

[pgn] [White „Całkowity brak możliwości wykonania roszady”] 1. e4 e5 2. Nf3 Nc6 3. Bc4 Nf6 4. Ng5 Qe7 5. Bxf7+ Kd8 {Czarne poruszyły się królem. Nie będą mogły zrobić roszady, nawet jeśli czarny król wróci kiedyś na pole e8. Zobaczmy przykład} 6. Bc4 Ke8 7. O-O Qc5 8. Be2 Be7 9. Nc3 {W tej pozycji na pierwszy rzut oka ktoś mógłby powiedzieć, że czarny może zrobić roszadę. Jednakże z uwagi na to, że czarne wykonały wcześniej ruch królem, zgodnie z przepisami jest to niemożliwe.} d6 10. d3 {i gra toczy się dalej.}* [/pgn]

Chwilowa niemożność wykonania roszady

Król białych został szachowany, ale białe zasłoniły go pionem i wykonują roszadę w kolejnym ruchu.

[pgn]
[White „Chwilowy brak możliwości wykonania roszady”]

1. e4 e5 2. Nf3 Nc6 3. Bc4 Nf6 4. d3 Bb4+ {W tej chwili jest szach – białe nie mogą wykonać roszady.} 5. c3 {Białe uniknęły szacha, zasłaniając się pionkiem. Król białych nie poruszył się.} Be7 6. O-O {Teraz białe mogą już wykonać roszadę.} *
[/pgn]

---

Historia roszady

Różne warianty roszady były stosowane już od średniowiecza, zaś obecna forma roszady została oficjalnie wprowadzona w XVII w.