Pion

Pion (pionek) – dawniej: pieszek, piechur, chłop, chłopek, drab, żołnierz bierka szachowa zaliczona do osobnej kategorii (obok figur), z uwagi na to że posiadać charakterystyczny ruch i zasady specjalne odmienne od figur szachowych.

Pionki w notacji szachowej nie mają symbolu, oznacza się je tylko nazwami pól na których się znajdują, np. e4, f2, h7. Przy zapisie pozycji stosuje się niekiedy zbiorczy symbol p. (np. Białe: Ke1, Hd7, Sc3 p. a3, e4, f5, g5 , h7, Czarne: Kb8, Hb6, Sc6, p. a2, a5, b7, c7)

Na początku partii szachowej każdy z graczy ma do dyspozcyji osiem pionów – białe znajdują się na polach: a2, b2, c2, d2, e2, f2, g2, h2, a czarne na polach: a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7, h7. Są to tzw. pozycje wyjściowe pionów.

Ruch Piona

Pionek porusza się o jedno pole naprzód jeżeli nie stoi na pozycji wyjściowej, oraz o jedno lub dwa pola, jeżeli stoi na pozycji wyjściowej. Może poruszać się wyłącznie do przodu i tylko jeśli pole przed nim nie jest zablokowane.

Bicie

Pion bije o jedno pole na skos do przodu – w prawo lub w lewo, a więc na sąsiedniej kolumnie. Po dojściu do ostatniej liniie pion musi zmienić sie w jedną z nastepujących figur: hetmana, wieżę, gońca lub skoczka.

Bicie w przelocie (en passant)

Szczególny rodzaj bicia (dotyczący tylko pionów). Może być wykonane tylko wtedy, gdy pion przekroczył połowę szachownicy o jedno pole, a przeciwnik właśnie zagrał pionem o dwa pola. Polega na zbiciu nieprzyjacielskiego piona tak, jakby ruszył się o jedno pole, pomimo że ruszył się o dwa pola. Musi być wykonane natychmiast, tzn. że nie będzie już możliwe w kolejnych ruchu.

W notacji szachowej można je zaznaczać skrótem ep. (od fran. „en pasant”), choć nie jest to obowiązkowe, np. 1. d4 Sf6 2. d5 e5 3. de6 ep.

Promocja

Kolejny ruch specjalny piona. Sytuacja, w której pion dochodzi do pola przemiany (czyli do pola znajdującego się na ostatniej linii, dla białych linia nr 8, dla czarnych nr 1). W tym momencie pion musi przez gracza zostać zamieniony na jedną z czterech figur tego samego koloru (hetman, wieża, skoczek, goniec). Choć najczęściej pion promowany jest na najsilniejszą figurę czyli hetmana, to zdarza się, iż gracz decyduje się na jedną z pozostałych trzech figur. Mówimy wtedy o tzw. słabej promocji.

Rodzaje pionów i struktury pionowe

Izolowany pion

Izolowany pion (izolak) – pion nie posiadający na sąsiadujących liniach pionów tego samego koloru, a więc nie mogący być bronionym przez innego piona swojego koloru.

Jest uznawany za słabość strategiczną z uwagi na łatwość jego atakowania (może być broniony wyłącznie przez figury, łatwiej go też blokować), jednakże przejawia również pozytywne właściwości – może ścieśniąc pozycję, kontrolować ważne pole w centrum, stanowić obronę forpoczty.

Wolny pion

Pionek, na którego drodze (kolumnie na której się znajduje oraz obydwu sąsiednich kolumnach) nie stoją żadne inne pionki strony przeciwnej. Można go zatem zatrzymać tylko i wyłącznie przy pomocy figur (bijąc lub blokując go). Szczególną rolę odgrywa w końcówkach, gdy na szachownicy pozostaje mało figur mogących powstrzymać go przed dojściem do pola przemiany. Wolne pionki mając „otwartą” drogę do pola przemiany, bardzo często decydują o losach partii.

Oddalony wolny pion

Pojęcie to odnosi sie do gry końcowej, zwłaszcza do końcówek pionowych. Oddalony wolny pion to wolny pion, który znajduje się w dużej odległości od króla przeciwnika. Często zmusza inne figury do blokowania go przed dojściem do pola przemiany, wiążać je na długi czas, co daje decydującą przewagę pozycyjną.

Piony z poszczególnych kolumn

Piony znajdujące się na danych kolumnach określa się często od nazw figur zajmujących swoje wyjściowe pole na tych kolumnach. I tak piony na kolumnach „a” lub „h” to piony wieżowe, piony na kolumnach „b” lub „g” to piony skoczkowe, na kolumnach „c” lub „f”- piony gońcowe, pion na kolumnie „d” nazywany jest pionem hetmańskim, a na kolumnie „e” – pionem królewskim.

Centralny pion

Pion znajdujący się w centrum lub rozszerzonym centrum, tj. w kwadracie c3-c6-f6-f3. Piony centralne prawie zawsze mają dużą wartości pozycyjną, gdyż kontrolują ważne pola centralne.

Odstały pion (przyodstały pion)

Pion odstały to pion który który posiada na jednej lub obydwu sąsiednich polach piona tego samego koloru, ale są one wysunięte przed niego. Nie może on ruszyć sie do przodu, gdyż pola przed nim kontrolu pion przeciwnika. Jest to po częsci piomnizolowany (gdyż nie może być w najbliżzym czasie broniony przez swoje piony).

Słaby pion

Ogólne określenie na piona, którego można łatwo atakować, i który stanowi słabość w pozycji. W szczególności może być to określenie np. na piona izolowanego, odstałego lub zdwojonego.

Zdwojone piony (zdublowane piony, dublaki)

Dwa piony tego samego koloru znajdujące się na jednej linii. Często są to to również izolowane piony. Pionki takie w większości pozycji stanowią słabośc, gdyż z jednek strony są narażone na atak, z drugiej – ciężko z nich utworzyć wolnego piona, jednakże mogą również stanowić korzyści startegiczne, np. powstając prawie zawsze otwierają (lub półotwierają) graczowi linię do ataku, zaczynają kontrolować ważne strategiczn pola w centrum, mogą przyczynić się do utworzenia twierdzy w końcówce.

Strojone piony (piony potrójne, trojaki, trojaczki)

Trzy piony tego samego koloru znajdujące się na jednej linii. Często są to to również izolowane piony. Pionki takie najczęsciej stanowią jeszcze większą słabość niż piony zdwojone, gdyż jeszcze łatwiej je atakować. W wyjątkowych sytuacjach mogą jednakże stanowić siłę strategiczną, kontrolując ważne pola i otwierając decydująe linie.

Wiszące piony

Piony centralne stojące obok siebie w jednym rzędzie, nie blokowane przez pzreciwnika nie wsparte innymi pionkami swego koloru (na sąsiednich kolumnach nie znajdują sie piony tego samego koloru. Piony takie tworzą tzw. wiszące centrum. Z jednej strony są siła strategiczną z uwagi na kontrole ważnych pól w centrum (zwłaszcza gdy są wsparte figurami) oraz możliwości szybkiego pójścia naprzód, z drugiej zaś mogą stać się stałym obiektem ataku przeciwnika. Najczęstrszym planem przeciwko wiszącym pionom jest sprowokwanie ruchu naprzód jednego z nich i blokada obydwu przez lekką figurą (np. skoczka).

Struktury pionowe

Piony mogą tworzyć różne ułożenia, zwane strukturami pionowymi.

Cytaty o pionach

Pionki są duszą gry – Philidor

Izolowany pion rozsiewa smutek na całej szachownicy – Ksawery Tartakower