Encyklopedia szachowa

Skrzydło hetmańskie

Skrzydło hetmańskie – określenie na połowę szachownicy znajdującą się po stronie hetmanów, tj. prostokąt o wierzchołkach złożonych z pól: d1, a1, a8, d8. Razem ze skrzydłem królewskim, tworzą powierzchnię całej szachownicy.

Skrzydło królewskie

Skrzydło królewskie – określenie na połowę szachownicy znajdującą się po stronie króli, tj. prostokąt o wierzchołkach złożonych z pól: h1, h8, e8, e1. Razem ze skrzydłem hetmańskim, tworzą powierzchnię całej szachownicy.

Ślepota szachowa

Szach

Szach – sytuacja w szachach, w której król jednej ze stron znajduje się w polu działania bierki przeciwnika (jest zagrożony biciem w następnym posunięciu). Strona szachowana ma obowiązek natychmiastowego zlikwidowania zagrożenia. Może to zrobić na jeden niżej wymienionych trzech sp

Szachy

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Szachy – turowa gra strategiczna, obecnie jedna z najbardziej popularnych gier umysłowych na świecie, zwana też „królewską grą”, z uwagi na swoją historię i prestiżowy charakter. Gra w szachy w swej kla

Tablica demonstracyjna

Tablica demonstracyjna (szachownica demonstracyjna) – akcesorium szachowe do prezentowania partii oraz przydatne w celach szkoleniowych, najczęściej w postaci dużej szachownicy metalowej (blaszanej) z wbudowanym magnesem, szachownicy plastikowej bądź materiałowej oraz kompletem pasujący

Tempo

Tempo – w szachach można oznaczać różne pojęcia. 1. Z uwagi na turowy charakter królewskiej gry, odpowiednik najmniejszej jednostki czasu, co w praktyce oznacza ruch jednej ze stron (tzw. półruch). Tempo ma ogromne znaczenie zwłaszcza w pozycjach otwartych, o charakterze taktycznym, g

Trening

Trening – podstawowa metoda rozwoju umiejętności szachisty, obok gry praktycznej. Nazwa pochodzi z nazewnictwa w sporcie i rozumie się przez nią ćwiczenie organizmu w celu osiągnięcie maksimum wydajności i sprawności w nadchodzących zawodach. W szachach trening oznacza przede wszystk

Turniej szachowy

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Turniej – rozgrywki, zawody szachowe, w których ścierają się szachiści pragnąc osiągnąć jak najlepszy rezultat. Turniej może być przeznaczony dla graczy o różnych poziomie zaawansowania i może też mieć róż

Ustawienie początkowe

Ustawienie początkowe – ustawienie bierek na szachownicy na początku partii szachów.

Wariant

Wariant – pojęcie oznaczające: 1) debiut lub fragment debiutu szachowego, tj. kilka lub kilkanaście pierwszych posunięć opracowanych teoretycznie. Warianty debiutowe najczęściej posiadają własną nazwę, np. wariant Botwinnika w obronie słowiańskiej. 2) ciąg ruchów w dowolnym etap

Wieża

Wieża – jedna z figur ciężkich w szachach (obok hetmana) oznaczana symbolem W w notacji szachowej i symbolem graficznym: „♖„. Wieża porusza się i zbija wyłącznie po liniach poziomych czyli po rzędach i kolumnach. Na początku partii każdy z zawodników dysponuje dwoma w

Wolny pion

Wolny pion (wolny pionek)  – pion, na którego drodze (tzn. na jego linii oraz liniach przylegających) nie stoją żadne inne pionki strony przeciwnej. Można go zatem zatrzymać tylko i wyłącznie przy pomocy figur (bijąc lub blokując go). Wolne pionki bardzo często mogą decydować o

Wygrana

Wygrana – w szachach to: 1. Zwycięstwo. Może być osiągnięte na kilka sposobów: zawodnik dał mata przeciwnikowi przeciwnik poddał partię przeciwnik przekroczył czas do namysłu lub wykonał nieprawidłowe posunięcie (w zależności od rodzaju gry i tempa rozgrywanej partii) sędzia

Wygrywające posunięcie

Wygrywające posunięcie (wygrywający ruch) – posunięcie prowadzące do wygranej, najczęściej błyskotliwe zagranie taktyczne, choć może to być również tzw. „ciche posunięcie”. Warto dodać, że wygrywające posunięcie nie zawsze musi być obiektywnie najlepszym posunię

Wymiana

Wymiana – w szachach oznacza: 1. Zabicie bierki przeciwnika w zamian za utratę własnej bierki (tego samego rodzaju – np. wieży za wieżę). Może służyć celom strategicznym, np. wymianie aktywnej figury za pasywną 2. Stracenie bierki z zamian za zbicie bierki (lub bierek) o innej

Wyrównanie

Wyrównanie – oznacza: 1) Osiągnięcie równowagi materialnej i pozycyjnej z uprzednio gorszej pozycji, tj. zniwelowanie przewagi przeciwnika, 2) Zrównanie szans w początkowej fazie partii (debiucie) przez czarne. Przyjmuje się, że czarne zaczynając grę z jednym ruchem mniej, mają niec

Zadanie szachowe

Zadanie szachowe – problem szachowy do rozwiązania, na ogół element treningu szachowego bądź treść kompozycji szachowej. Zadania mogą dotyczyć różnych elementów gry szachowej, ale ich zadaniem jest na ogół pomoc w lepszym zrozumienie szachów przez rozwiązującego i wspomożenie

Zapis partii

Zapis partii, zapis partii szachowej – oznacza: 1) Zapis przebiegu gry szachowej za pomocą notacji szachowej. 2) Dokument w postaci drukowanego blankietu (ewentualnie posiadający formę elektroniczną), na którym zapisane są posunięcia wykonane w czasie partii – ruch po ruchu. W tur

Zawodnik

Zawodnik – gracz, szachista biorący udział w turnieju lub meczu szachowym.

Zegar szachowy

Zegar szachowy – urządzenie mechaniczne lub elektroniczne służące do odmierzania czasu podczas gry w szachy (używane również do innych gier np. warcabów, go lub scrabble). Składa się z dwóch mechanizmów (dwóch tarcz w przypadku zegarów mechanicznych lub dwóch wyświetlaczy w prz

Zeitnot

Zeitnot – (od niemieckich słów „zeit” i „not” – dosł. „brak czasu”) niedoczas. Pojęcie używane często w literaturze szachowej bez przetłumaczenia. Słowem „zeitnot” nazywa się również symboliczny, graficzny znak niedoczasu: ⊕.

Zugzwang

Zugzwang – sytuacja w szachach, w której strona będąca na posunięciu zostaje zmuszona do wykonania przegrywającego ruchu („sytuacja bez wyjścia”). Zugzwang jest rzadkim gościem turniejowych partii i pojawia się wówczas zwykle dopiero w końcowej fazie gry.