Encyklopedia szachowa to projekt powstały z pasji do królewskiej gry, Staramy się regularnie dodawać nowe szachowe hasła i gromadzimy pomysły, aby stworzyć kompendium wiedzy szachowej przydatne wszystkim szachistom pragnącym poszerzyć wiedzę szachową i zaspokoić swoją ciekawość. Należy jednak pamiętać, że wciąż jest to projekt w fazie rozwoju, któremu do ideału wiele brakuje.
Jeśli jesteś miłośnikiem szachów tak jak my i masz jakieś sugestie lub chciałbyś przyczynić się do rozwoju encyklopedii szachowej (zaproponować hasło, poszerzyć te już istniejące albo znalazłeś jakiś błąd) zapraszamy Cię do kontaktu poprzez nasz adres mailowy: kontakt@szachmat.com
Nieregularne otwarcie – debiut dla białych (otwarcie) spoza klasycznych debiutów, oznaczone w klasyfikacji debiutów kodem A00. Wszystkie debiuty nieregularne mają swoją zwyczajową nazwę, choć udowodniono, że niektóre z nich są ewidentnie słabe (np. 1.h4 – otwarcie Despreza),
Nieśmiertelna partia – nazwa na wyjątkowe partie, które przeszły do historii szachów, charakteryzując się niebywałą efektownością i zaskakującymi posunięciami. Takich partii jest niewiele, z reguły występuje w nich ogromna ilość daleko przemyślanych poświęceń, co przekład
Partia uznawana za najpiękniejszą w karierze Kasparowa, również przez niego samego. 13. mistrz świata wykazał się fantazją oraz głębokim liczeniem wariantów poświęcając nieoczekiwanie wieżę w 24. posunięciu.
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona – w ogólności w szachach technika i sposób gry mające na celu odpieranie ataku przeciwnika i przeciwdziałanie jego zagrożeniom. Sztuka obrony była w początkowym okresie rozwoju szachów europejskich (tzw. 
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona Benoni – debiut szachowy z grupy debiutów zamkniętych (oznaczenia ECO: od A60 do A79) powstaje po posunięciach: 1. d4 Sf6 2. c4 c5 3. d5 e6 4. Sc3 ed5 5. cd5 d6 Nazwa debiutu Inne nazwy Posunięcia Kod ECO Stary&n
Obrona Berlińska Wariant powstający w klasycznej odmianie partii hiszpańskiej powstających po posunięciach: 1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. Gb5 Sf6. Obrona Berlińska stała się popularna w obecnych czasach dopiero po rozegraniu meczu o mistrzostwo świata PCA w szachach Kramnik – Kasparow w 2000
Obrona Czigorina – Debiut z grupy debiutów półotwartych (kod ECO D07), powstający po posunięciach 1.d4 d5 2.c4 Sc6. Rzadko stosowany w trakcie silnych turniejów arcymistrzowskich.
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona francuska – debiut z grupy debiutów półotwartych (Kod ECO C00-C19), powstający po posunięciach 1.e4 e6 (z ideą 2… d5 w następnych). Nazwa pochodzi od sukcesu szachistów francuskich w słynnym meczu kore
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona holenderska – debiut zamknięty powstający po posunięciach 1.d4 f5 lub po innych ruchach, gdzie czarne szybko zagrywają ruch f7-f5 (np. 1.c4 f5, 1.d4 e6 2.c4 f5) dążąc do uzyskania kontrgry na skrzydle królews
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona Nimzowitscha – debiut powstający po posunięciach 1.d4 Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 Gb4 (kod ECO E20-E59), z grupy obron indyjskich, przeanalizowany i wprowadzony do praktyki turniejowej na początku XX w. przez słynnego teor
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona Philidora – Debiut z grupy debiutów otwartych powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 d6, (kod ECO C41), pochodzący od najwybitniejszego gracza XVIII w. François-André Danicana Philidora.
[et_pb_section admin_label=”section”] [et_pb_row admin_label=”row”] [et_pb_column type=”4_4″][et_pb_text admin_label=”Text”] (Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona Pirca(obrona Pirca-Ufimcewa) – debiut z gru
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona rosyjska (partia rosyjska) – debiut otwarty powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 Sf6 (kod ECO C42-C43). Ruch 2… Sf6 był już analizowany zarówno przez Damiano jak i i Ruy Lopeza, obaj oni uważali, że
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Obrona sycylijska – debiut z grupy debiutów półotwartych powstający po posunięciach 1.e4 c5 (kod ECO B20–B99), jeden z najpopularniejszych i najlepiej przeanalizowanych debiutów w szachach, prowadzący do ostrej i zł
Odciągnięcie – jeden z podstawowych element (motywów) taktyki szachowej. Sytuacja, w której gracz wykonuje przemyślane posunięcie w celu sprawienia, aby któraś z bierek przeciwnika opuściła pole na którym się znajduje. Może to być np. ofiarowanie swojej figury do zbicia połącz
Odłożenie (odkładanie) partii – dawniej praktyka turniejowa, która zgodnie z przepisami zakładała zatrzymanie gry po upłynięciu przewidzianego na rundę czasu (np. po upływie 6 godzin) i dokończenie jej w późniejszym terminie (np. w w tzw. dniu dogrywek). Zawodnik będący na posun
Otwarta linia – linia (kolumna) na której nie stoi żaden pion. Opanowanie otwartej linii jest elementem strategii i najczęściej zapewnia możliwość przedostania się na tyły wroga (np. w celu atakowania króla), co zapewnia przewagę pozycyjną.
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Partia angielska – debiut szachowy, rozpoczynający się po posunięciu 1. c4. Należy do grupy debiutów zamkniętych, oznaczonych w Jugosławiańskiej Encyklopedii Szachów (ECO) kodami od A10 do A39. Jest to jeden z bard
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Partia hiszpańska – debiut otwarty powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5. Nazywany jest też otwarciem Ruy Lopeza, który jako pierwszy poważnie zajął się analizą tego otwarcie, a z którym równolegle
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Partia szachowa (partia) – gra, rozgrywka szachowa. Wszystkie (zgodne z zasadami) ruchy, które zawodnicy wykonali na szachownicy od momentu rozpoczęcia do mata lub innego zakończenia gry. Partie na ogół składa się z
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Partia szkocka – debiut otwarty powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.d4. ed4 4.S:d4. Kod ECO: C44-45. Jeżeli białe w czwartym ruchu zdecydują się kontynuować rozwój figur, nie odbijając pionka na d4, ruch
Partia, gra towarzyska – partia rozgrywana poza oficjalną imprezą szachową (turniejem, meczem), nie brana pod uwagę do klasyfikacji i rankingu, częstokroć opierająca się na dodatkowych zasadach ustalonych przez zwyczaje szachowe lub przez samych partnerów. Partie towarzyskie są rozgr
Partia wiedeńska – debiut szachowy, rozpoczynający się po posunięciach 1. e4 e5 2. Sc3. Należy do grupy debiutów otwartych, oznaczonych w Jugosłowiańskiej Encyklopedii Szachów (ECO) kodem C29. Choć partia wiedeńska jest uznawana za całkowicie poprawny debiut, jest rzadkim gościem
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Partia włoska – debiut szachowy, rozpoczynający się po posunięciach 1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3.Gc4. Należy do grupy debiutów otwartych, oznaczonych w Jugosłowiańskiej Encyklopedii Szachów kodami ECO C50-C54. Pochodzi od
Pat – (wł. "patto" – "warunek") sytuacja, gdy zawodnik jest na posunięciu i nie może wykonać żadnego prawidłowego ruchu, a jednocześnie jego król nie jest szachowany (w przeciwieństwie do mata); jedno z możliwych, remisowych zakończeń partii szachów. Pat
Pion (pionek) – dawniej: pieszek, piechur, chłop, chłopek, drab, żołnierz bierka szachowa zaliczona do osobnej kategorii (obok figur), z uwagi na to że posiadać charakterystyczny ruch i zasady specjalne odmienne od figur szachowych. Pionki w notacji szachowej nie mają symbolu, oznacza s
Plan – strategiczny zamysł, idea w szachach, konstruowany w celu osiągnięcia korzyści (materialnych lub pozycyjnych), a w efekcie wygrania lub (w przypadku gorszej pozycji) zremisowania partii. W partiach graczy turniejowych plany (zarówno w ataku jak i obronie) posiadają na ogół obydw
Poddanie (poddanie partii) – akt uznania się za pokonanego w szachach. Zawodnik poddaje się na ogół w beznadziejnej jego zdaniem pozycji. Dla gracza rozpoczynającego przygodę z szachami może to być sytuacja gdy został mu sam król, a przeciwnik posiada dwa hetmany. Dla doświadczonego
Podwójne uderzenie – motyw taktyczny, w którym jedna figura (lub pionek) atakuje dwie bierki przeciwnika. Podwójne uderzenie wykonane przez skoczka lub piona określa się często jako widły (widełki). Podwójny atak wieżą Widły (widełki) – podwójne uderzenie skoczkiem Podwójn
Pole przemiany – pole na ostatniej linii (dla białych ósmej, dla czarnych – pierwszej), na które dochodzi pion i dokonuje promocji, przemieniając się w wybraną figurę. Przykład dojścia piona do pola przemiany Pozycja wyjściowa. Białe są na posunięciu. Pierwsza część ruchu
„Poprawiam” – sentencja wypowiadana przez szachistę podczas turnieju, uprzedzająca o zamiarze poprawienia niewłaściwie (nierówno) stojącej bierki na szachownicy. Słowa te mają na celu uniknięcie przymusu poruszenie się dotkniętą już bierką, który wynika z zasad przep
Poprawne poświęcenie (poprawna ofiara) – ofiara materiału (bierek) które przynosi zaplanowane korzyści (rekompensatę), np. decydujący atak matowy na króla, opanowanie wolnej linii, kontrgrę na hetmańskim skrzydle. Jeżeli podczas partii przeciwnik obroni się lub po jej zakończeniu
Posunięcie (ruch) – w szachach przemieszczenie jednej lub dwóch bierek (w przypadku bicia, roszady lub promocji), wykonywane przez gracza (szachistę) na szachownicy. Posunięcia wykonywane na szachownicy są tematem analiza przeprowadzanych w trakcie lub po partii, stosuje się rozbudowany
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Pretendent w szachach to: Bezpośredni kandydat do tytułu mistrza świata (patrz też challenger). Jeden z uczestników meczy pretendentów, które stanowiły cykl rozgrywek o tytuł mistrza świata. Znani pretendenci Historia z
Problem 8 hetmanów – Zadanie polegające na ustawieniu 8 hetmanów na pustej szachownicy tak, aby nie atakowały się nawzajem, tzn. tak, aby żaden z nich nie mógł zbić innego. Istnieją 92 sposoby rozwiązania tego problemu (a właściwie 12 rozwiązań podstawowych, które można transp
Promocja piona – sytuacja, w której pion dochodzi do pola przemiany (czyli do pola znajdującego się na ostatniej linii, dla białych linia nr 8, dla czarnych nr 1 ). W tym momencie pion musi przez gracza zostać zamieniony na jedną z czterech figur tego samego koloru (hetman, wieża, skocz
Przegrana – pojęcie dwojakie: wynik oznaczający porażkę zawodnika w komentarzach szachowych – ocena pozycji oznaczająca, że przy prawidłowej grze obu stron, gracz nie ma już szans na uratowanie pozycji i jest skazany na porażkę. Sposoby przegrania partii otrzymanie mata podda
Przeoczenie – pomyłka, błąd (najczęściej dużego kalibru), który nie powinien zdarzyć się szachiście na danym mu poziomie. Najczęściej jest to błąd w obliczeniach (liczeniu wariantów) lub też niedostrzeżenie gróźb przeciwnika, co może z kolei być spowodowane słabą formą
Przepisy szachowe (przepisy gry w szachy) – przepisy dotyczące gry w turniejach, meczach oraz innych wydarzeniach szachowych. Określane są z jednej strony za pomocą przepisów Międzynarodowej Federacji Szachowej (FIDE), z drugiej zaś doprecyzowywane przez przepisy właściwe dla danego k
Przestrzeń – w szachach to: w ogólności cała powierzchnia szachownicy, tj. 64 pola w sensie strategicznym element pozycji (przewaga strategiczna) dający graczowi swobodę w manewrach (przestawianiu) swoich bierek. Przestrzenią może być centrum, część skrzydła lub nawet kilka znacz
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Przewaga – posiadanie lepszej pozycji, lepszych szans na wygraną w partii szachowej. Rodzaje i typy przewagi w szachach Przewaga materialna Przewaga dzieli się na dwa podstawowe rodzaje: przewagę materialną i pozycyjną
Punktacja turniejowa – punktacja przyznawana zawodnikom w turniejach szachowych, podsumowująca ich wynik. Punktacja w turniejach indywidualnych Klasyczna punktacja szachowa przedstawia się następująco: 1 punkt za zwycięstwo 1/2 punktu za remis 0 punktów za przegraną 1 punkt za pauzę (n
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Ranking Elo (system rankingowy Elo) – oficjalny system pomiaru siły gry szachistów Międzynarodowej Federacji Szachowej FIDE, wyrażony w punktach. W rankingu Elo gracz bez kategorii rozpoczyna karierę od umownych 1000
Regulamin (regulamin turnieju, regulamin turniejowy) – dokument tworzony przez organizatorów (w porozumieniu z sędzią głównym), określający warunki dotyczące organizowanej imprezy szachowej z różnymi szczegółami. Sprawy najczęściej określane w regulaminie: dane organizatorów na
Reklamacja – w turnieju (lub meczu) zgłoszenie zawodnika sędziemu żądania uznania przepisu szachowego. Może to być np. żądanie wygranej z uwagi na przekroczenie przez przeciwnika czasu do namysłu, domaganie się remisu w oparciu o przepis trzykrotnego powtórzenia się pozycji, ukaran
Rekompensata – w ogólności uzyskanie korzyści (materialnych lub pozycyjnych) w zamian za poniesione straty (materialne lub pozycyjne). Mamy w związku z tym do czynienia z kilkoma rodzajami rekompensat. Rekompensata materialna Jest to rekompensata materialna za utracony materiał, prowadzą
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Remis (nierozegrana, nierozstrzygnięta partia) – wynik w szachach, w których żaden z graczy nie zostaje zwycięzcą. Może być uzyskany na kilka różnych sposobów: wystąpił pat na szachownicy pozostało zbyt mało b
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Richard Reti (Richard Réti, ur. 28 maja 1889 w Pezinoku, zm. 6 czerwca 1929 w Pradze) – szachista czechosłowacki, teoretyk, problemista, pisarz i wybitna indywidualność szachowa, kompozytor i muzyk. Jeden z przedstawici
Romantyczne szachy – określenie sposobu gry szachowej popularnego w XIX w., charakteryzującego się brawurowym atakiem na króla, odważnymi kombinacjami, licznymi ofiarami, co powodowało bardzo szybki przebieg rozgrywki. Popularne wówczas były agresywne otwarcia i gambity, przede wszystk
Roszada – posunięcie w szachach z udziałem króla i jednej z wież, w którym dochodzi do przestawienia tych dwóch figur w linii poziomej. Roszada odbywa się w następujący sposób: Król porusza się o dwa pola w kierunku wieży, wieża zaś przechodzi na pole sąsiadujące z królem po
Runda – jedna tura turnieju (lub meczu) szachowego, w której wszystkie pary zawodników (zgodnie z kojarzeniem) rozgrywają równocześnie ze sobą jedną partię. Runda w zależności od tempa gry może trwać od kilku minut (w szachach błyskawicznych) do wielu godzin (w szachach klasycznyc
Sala turniejowa – miejsce, w którym rozgrywa się partie szachowe w trakcie odbywania się imprezy szachowej (turnieju, meczu, olimpiady). Sala turniejowa, a strefa rozgrywek Dawniej „sala turniejowa” oznaczała jedno lub więcej pomieszczeń, na których znajdują się stoliki z
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Salomon (Salo) Flohr – (ros. Саломон Михайлович Флор, ur. 21 listopada 1908 w Horodence na Ukrainie, zm. 18 lipca 1983 w Moskwie) – ukraiński szachista do 1938 r. reprezentujący barwy Czechosłowacj
Samomat – w kompozycji szachowej zadanie, w którym białe zaczynają i zmuszają czarne do dania im mata w określonej liczbie posunięć (np. w trzech, co oznacza samomat w 3 posunięciach), uwzględniając nawet najlepsze obronny ruchy ze strony czarnych.
kontakt@szachmat.com
Obsługa klienta działa standardowo:
Poniedziałek – Piątek: 12 – 18
