Już wkrótce: Darmowa wysyłka od 100 zł

Encyklopedia szachowa

Encyklopedia szachowa to projekt powstały z pasji do królewskiej gry. Staramy się regularnie dodawać nowe szachowe hasła i gromadzimy pomysły, aby stworzyć kompendium wiedzy szachowej przydatne wszystkim szachistom pragnącym poszerzyć wiedzę szachową i zaspokoić swoją ciekawość. Należy jednak pamiętać, że wciąż jest to projekt w fazie rozwoju, któremu do ideału wiele brakuje.

Jeśli jesteś miłośnikiem szachów tak jak my i masz jakieś sugestie lub chciałbyś przyczynić się do rozwoju encyklopedii szachowej (zaproponować hasło, poszerzyć te już istniejące albo znalazłeś jakiś błąd) zapraszamy Cię do kontaktu poprzez nasz adres mailowy: kontakt@szachmat.com

Wyszukaj w encyklopedii szachowej

Fianchetto

Fianchetto – flankowe (boczne) wyprowadzenie gońca, tj. na pola g2 lub b2 u białych oraz pola g7 lub b7 u czarnych. Nazwa pochodzi od słowa "bianco" czyli "bok". Idea była

Więcej »

FIDE

FIDE – Międzynarodowa Federacja Szachowa (fr. Fédération Internationale des Échecs) – organizacja utworzona 20.07.1924 r. w Paryżu i zrzeszająca narodowe związki szachowe z całego świata. Motto FIDE to „Gens una

Więcej »

Figura

Figura – każda bierka szachowa z wyjątkiem piona, a więc: król, hetman, wieża, goniec i skoczek. Figury dzielą się na ciężkie (hetmany i wieże) oraz lekkie (skoczki i gońce). Wśród

Więcej »
Szachy (figury szachose) Staunton Timeless
Dawid Ziółkowski

Figury szachowe Staunton

Profesjonalne, turniejowe szachy (figury szachowe) typu Staunton to rodzaj popularnych szachów, które wykorzystywane są z reguły do turniejów i imprez szachowych. Zdobyły ogromną popularność już kilkadziesiąt lat temu i weszły do

Więcej »

Forpoczta

Forpoczta– figura, która zajmuje wysuniętą w kierunku sił przeciwnika (za linią demarkacyjną czyli środkiem szachownicy) pozycję na otwartej, lub półotwartej linii, najczęściej wsparta jest również pionem. Szczególnie dobrze w roli

Więcej »

François-André Danican Philidor

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) François-André Danican Philidor – (ur. 1 września 1726 w Dreux, zm. 31 sierpnia 1795 w Londynie) – szachista francuski, genialny teoretyk i praktyk

Więcej »

Furtka

Furtka – inaczej: lufcik, bramka – określenie oznaczające wolne pole do ucieczki króla (utworzone poprzez wysunięcie jednego z pionów po roszadzie) z pierwszej (u białych) lub ósmej (u czarnych) linii,

Więcej »

Gambit

gambit – debiut szachowy, w którym jedna ze stron poświęca bierkę (najczęsciej piona) aby w zamian uzyskać inne korzyści, np.: szybszy i łatwiejszy rozwój figur, otwartą linię, przekatną lub przestrzeń,

Więcej »

Gambit Blackmara – Diemera

Gambit Blackmara – Diemera – gambit powstający po posunięciach 1.d4 d5 2.e4 de4 3.Sc3 Sf6 4.f3, w którym białe oddają piona za inicjatywę i szybki rozwój figur. W wersji 1.d4

Więcej »

Gambit Damiano

Gambit Damiano – gambit powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 f6 3.S:e5. Należy zauważyć że odpowiedź 2… f6 jest uznawana za błąd czarnych i po zastosowaniu gambitu Damiana prowadzi do

Więcej »

Gambit Evansa

Gambit Evansa – Debiut z grupy debiutów otwartych (ECO C51–C52), powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gc4 Gc5 4.b4, odgałęzienie partii włoskiej. W gambicie tym białe poświęcają piona po

Więcej »

Gambit hetmański

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gambit hetmański – debiut powstający po posunięciach 1.d4 d5 2.c4 w którym białe poświęcają piona (pozornie, gdyż udowodniono że utrzymywanie pionka więcej

Więcej »

Gambit północny

Gambit północny (gambit duński, nordycki), niepoprawnie nazywany również gambitem centralnym – debiut z grupy debiutów otwartych (kod ECO C21), powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.d4 e:d4 3.c3 d:c3 4.Gc4 c:b2

Więcej »

Gambit wołżański

Gambit wołżański (Gambit Benko) – debiut z grupy debiutów zamkniętych (Kod ECO A57-A59), powstający po posunięciach 1.d4 Sf6 2.c4 c5 3.d5 b5, w którym czarne poświęcają pionka za zdobycie przewagi

Więcej »

Garri Kasparow

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga w przyszłości znaczącego rozwinięcia.) Garri Kasparow – (ros. Гарри Кимович Каспаров, właściwie Garri Weinstein, ur. 13.04.1963 w Baku) legendarny szachista rosyjski żydowsko-ormiańskiego pochodzenia,

Więcej »

Gens una sumus

"Gens una sumus" (łac. "Jesteśmy jedną rodziną") – motto Międzynarodowej Federacji Szachowej FIDE, odnoszące się do idei łączenia się wysiłków szachistów i organizacji szachowych, towarzyszące wszystkim turniejom organizowanym oficjalnie przez

Więcej »

Gońce różnopolowe

Gońce różnopolowe (gońce różnobarwne) – para gońców, po jednym u każdego z graczy, które poruszają się po polach odmiennego koloru, np. u białych goniec białopolowy, a u czarnych goniec czarnopolowy.

Więcej »

Goniec

Goniec – jedna z dwóch tzw. lekkich figur szachowych, poruszająca się i bijąca po przekątnych (po skosach) o dowolną ilość pól, ale nie mogąca przeskakiwać bierek swoich lub przeciwnika. Początkowo

Więcej »

Gra na fory

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gra na fory (gra z handicapem) – rodzaj rozgrywki szachowej, w której jeden z zawodników (zazwyczaj z powodu swojej przeważającej siły gry)

Więcej »

Gra na ślepo

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gra na ślepo – forma gry, w której jeden bądź obaj zawodnicy grają bez patrzenia na szachownicę, a więc całkowicie w wyobraźni;

Więcej »

Gra pozycyjna

Gra pozycyjna – spokojna, manewrowa gra oparta na zasadach strategii, mająca na celu zdobywanie coraz większych przewag pozycyjnych, zmuszających w końcu przeciwnika do poniesienia strat materialnych. Gra pozycyjna rozpoczyna się

Więcej »

Gra środkowa

Gra środkowa – główna faza gry, występująca po debiucie i przed końcówką (o ile do niej dojdzie), przy czym należy pamiętać, że przejścia pomiędzy fazami gry są dosyć płynne i

Więcej »

Groźba

Groźba – stworzenie realnego zagrożenia dla przeciwnika, najczęściej w postaci ataku na jego bierkę, choć może być też atak na inny obiekt w jego pozycji. Przykłady gróźb Atak na króla

Więcej »

Henry Edward Bird

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Henry Edward Bird – szachista angielski żyjący w XIX w., uczestnik silnych i prestiżowych turniejów w Wiedniu, New Jersey. W 1858 roku

Więcej »

Hetman

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Hetman – najsilniejsza figura szachowa (ale nie najważniejsza – patrz król), zaliczana do figur ciężkich, poruszająca się i bijąca o dowolna ilość

Więcej »

IBCA

IBCA (International Braille Chess Association) – zał. w 1950 r. przez angielskiego szachistę R. W. Bonhama Międzynarodowe Stowarzyszenie Szachistów Niewidomych – organizacja zrzeszająca szachistów niewidomych, organizująca m. in. Mistrzostwa Świata

Więcej »

ICCA

ICCA (International Chess Correspondence Association) – zał. w 1945 r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Szachowej Gry Korespondencyjnej – organizacja szachistów korespondencyjnych, która przekształciła się w 1951 r. w ICCF (The International Correspondence

Więcej »

ICCF

ICCF (The International Correspondence Chess Federation) – zał. w 1951 r. Międzynarodowa Federacja Szachowej Gry Korespondencyjnej – organizacja szachistów korespondencyjnych, powstała z organizacji ICCA (a wcześniej IFSB), organizująca turnieje gry

Więcej »

Idea

Idea pojęcia oznaczające: 1) ogólnie w szachach: pomysł, koncepcja, plan zawodnika w partii – może mieć charakter taktyczny, strategiczny, debiutowy lub też inny, 2) w kombinacjach: jeden z trzech elementów

Więcej »

IFSB

IFSB (Internationaler Fernschachbund) – Międzynarodowy Związek Gry Korespondencyjnej – jedna z pierwszych poważnych organizacji szachowej gry kortespondencyjnej, założona w Berlinie 2 grudnia 1928r. IFSB opracowało pierwsze przepisy gry korespondencyjnej w

Więcej »

Impreza szachowa

Impreza szachowa – wydarzenie, widowisko szachowe, w którym uczestniczą szachowi zawodnicy, sędziowie, kibice. Na ogół umożliwia spełnienie celów sportowych (np. wyłonienie najlepsze szachisty z regionu) – np. mecz, turniej, olimpiada

Więcej »

Incydent

Incydent – nieprzyjemne, konfliktowe wydarzenie podczas imprezy szachowej, powstałe najczęściej na tle odmiennej interpretacji przepisów szachowych.

Więcej »

Inicjatywa

Inicjatywa – ogólnie rozumiana aktywność poczynań (działań) na szachownicy, zmuszająca przeciwnika do ustępstw i obrony. Inicjatywa polega m.in. na ciągłym tworzeniu gróźb – taktycznych lub pozycyjnych. Ma duże znaczenie, zwłaszcza

Więcej »

Instruktor szachowy

Instruktor szachowy to określenia na jedno z trojga poniższych: formalnie osoba posiadająca kwalifikacje i uprawnienia do nauczania szachów nadane przez odpowiednią organizację szachową, np. FIDE najniższy sportowy stopień instruktorski (przed

Więcej »

Izaak Bolesławski

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Izaak Bolesławski (ros. Исаак Ефремович Болеславский, ur. 9 czerwca 1919 w Złotonoszy na Ukrainie, zm. 5 lutego 1977 w Mińsku) – ukraiński

Więcej »

Izolowany pion

Izolowany pion – (izolak) pion nie posiadający na sąsiadujących liniach pionów tego samego koloru, a więc nie mogący być bronionym przez innego piona swojego koloru. Jest uznawany za słabość strategiczną

Więcej »

J’adoube

„J’adoube” – zwrot pochodzenia francuskiego oznaczający to samo, co „poprawiam”, stosowany podczas poprawiania bierek podczas rozgrywania partii turniejowej, aby uniknąć konieczności poruszania się bierki zgodnie z zasadą „dotknięta – idzie”. Zwrot

Więcej »

Jakość

Jakość – zwrot na różnicę materialną pomiędzy wieżą, a lekką figurą (gońcem lub skoczkiem). Popularne są zwłaszcza określenia "zdobyć jakość" , "przewaga jakości", "jakość więcej" (oznaczające zbicie wieży w zamian

Więcej »

Jose Raul Capablanca

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Jose Raul Capablanca (wł. Jose Raul Graupera y Capablanca), ur. na Kubie 19.12.1888, zm. 08.03.1942 – trzeci w historii oficjalny mistrz świata

Więcej »

Junior

Junior – młody zawodnik szachowy, który nie przekroczył ustalonej granicy wiekowej (najczęściej, w zależności od kraju 18 lub 20 lat). Juniorów dzieli się czasem na młodszych (do 14 lat, dawniej

Więcej »

Juniorka

Juniorka – młoda zawodniczka szachowa, żeński odpowiednik juniora. Najczęściej wiek juniorski jest ograniczony do 18 lub 20 lat. W niektórych organizacjach szachowych istniał również podział na juniorki młodsze (oraz juniorów

Więcej »

Jury d’appeal

Jury d’appeal – komitet, komisja odwoławcza na turnieju. Jury d’appeal była organem popularnym na turniejach szachowych w XX w.  Stanowił ją najczęściej zespół znanych i szanowanych arcymistrzów, ustalany na początku imprezy

Więcej »

Kandydat na mistrza

Kandydat na mistrza (kandydat na mistrza szachowego, kandydat na mistrza krajowego, km) – tytuł szachowy, nadawany przez Polski Związek Szachowy, plasujący się pomiędzy I kategorią, a tytułem mistrza krajowego. Tytuł

Więcej »

Końcówka

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Końcówka, gra końcowa – trzecia (obok debiutu i gry środkowej) i ostatnia faza partii, w której na szachownicy pozostało niewiele figur, a

Więcej »

Ksawery Tartakower

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Ksawery (Savielly) Tartakower (ang. Xavier Tartacover lub Xavier Tartakover, ur. 22 lutego 1887 w Rostowie nad Donem, zm. 4 lutego 1956 w

Więcej »

Larry Evans

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Larry Melvyn Evans (ur. 22.03.1932 r., zm. 15.11.2010 r.) – Szachista amerykański, arcymistrz, pisarz, dziennikarz i znakomity teoretyk szachów.

Więcej »

Magnus Carlsen

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Magnus Carlsen – wybitny szachista norweski, cudowne dziecko szachów, zdobywca (w maju 2014r.) najwyższego rankingu w historii (2882 pkt.), aktualny mistrz świata

Więcej »

Mat Beniowskiego

Mat Beniowskiego, inaczej „mat zduszony” – manewr taktyczny opierający się na motywach podwójnego szacha, ścieśnienia króla oraz odciągnięcia obrońcy prowadzący do efektownego zamatowania króla przeciwnika w rogu szachownicy. W kombinacji

Więcej »

Mat pomocniczy

Mat pomocniczy – w kompozycji szachowej zadanie, w którym zarówno białe jak i czarne działają wspólnie, starając się zamatować czarnego króla w określonej liczbie ruchów (np. w pięciu ruchach). W

Więcej »

Mat szewski

Mat szewski, „szewczyk”, „mat szkolny”, „mat głupi”, „mat głupiego” – 1) mat dany w pierwszych kilku posunięciach, na skutek zastawienia prostej pułapki i nieumiejętności przeciwnika obronienia się przed nim; stosowany

Więcej »

Max Euwe

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Max (Machgielis) Euwe (ur. 20.05.1901 r., zm. 26.06.1981 r.) – wybitny szachista holenderski i matematyk, piąty z kolei mistrz świata w latach

Więcej »
Mechaniczny Turek
Dawid Ziółkowski

Mechaniczny Turek

Mechaniczny Turek, znany również jako Mechanical Turk lub Automaton Chess Player, był jednym z najbardziej fascynujących oszustw XVIII i XIX wieku, które przez dekady zwodziło publiczność i znane osobistości. Poniżej

Więcej »

Michaił Botwinnik

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Michaił Botwinnik (wł. ros. Михаил Моисеевич Ботвинник), ur. 17 sierpnia 1911 w Kuokkali, obecnie Riepino, w pobliżu Sankt Petersburga, zm. 5 maja 1995

Więcej »

Michaił Czigorin

Michaił Czigorin (ur. 12.11.1850 – 25.01.1908 ) – wybitny szachista rosyjski z XIX w. pretendent do tytułu mstrza świata, uznawany za pierwszego profesjonalnego szachistę rosyjskiego, teoretyk, działacz i organizator życia

Więcej »

Michaił Tal

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Michaił Tal (łot. Mihails Tāls, ros. Михаил Нехемьевич Таль), ur. 9 listopada 1936 w Rydze, zm. 28 czerwca 1992 w Moskwie) –

Więcej »

Mieczysław Najdorf

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Mieczysław Najdorf (właśc. Mendel Najdorf, a po zmianie obywatelstwa na argentyńskie – Miguel Najdorf (ur. 15 kwietnia 1910 w Grodzisku Mazowieckim, zm.

Więcej »

Mój System

„Mój System” – wiekopomne i przełomowe dzieło Arona Nimzowitscha, w którym zawarł przełomowe koncepcje dotyczące strategii szachowej. Kontynuacją książki były kolejne tomy „Moj System w Praktyce” oraz „Szachowa Blokada”, w

Więcej »

Niedoczas

Niedoczas – sytuacja, gdy jednemu z graczy zostanie bardzo mało czasu na zegarze podczas rozgrywania partii. Najczęściej zdarza się podczas ostatniej fazy gry, gdy zawodnik zużył wcześniej sporo czasu do

Więcej »

Niepoprawna ofiara

Niepoprawna ofiara (niepoprawna kombinacja, niepoprawne poświęcenie) – ofiara materiału (np. hetmana, wieży, piona), która przy najlepszej obronie nie prowadzi do zamierzonego celu taktycznego (lub strategicznego) i znacząco pogarsza sytuację ofiarowującego.

Więcej »

Nieprawidłowy ruch

Nieprawidłowy ruch – ruch niezgodny z zasadami gry szachowej, np. przesunięcie piona do przodu o 3 pola albo roszada w sytuacji, gdy król wykonał już wcześniej posunięcie. Kary za nieprawidłowy

Więcej »

Nieregularna obrona

(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Nieregularna obrona – debiut (obrona) dla czarnych spoza kręgu klasycznych debiutów, specjalnie oznaczony w klasyfikacji debiutów (np. A00). Charakterystyka, pochodzenie i

Więcej »

Nieregularne otwarcie

Nieregularne otwarcie – debiut dla białych (otwarcie) spoza klasycznych debiutów, oznaczone w klasyfikacji debiutów kodem A00. Wszystkie debiuty nieregularne mają swoją zwyczajową nazwę, choć udowodniono, że niektóre z nich są

Więcej »

Nieśmiertelna partia

Nieśmiertelna partia – nazwa na wyjątkowe partie, które przeszły do historii szachów, charakteryzując się niebywałą efektownością i zaskakującymi posunięciami. Takich partii jest niewiele, z reguły występuje w nich ogromna ilość

Więcej »

Nieśmiertelna partia Kasparowa

Partia uznawana za najpiękniejszą w karierze Kasparowa, również przez niego samego. 13. mistrz świata wykazał się fantazją oraz głębokim liczeniem wariantów poświęcając nieoczekiwanie wieżę w 24. posunięciu. [pgn initialHalfmove=46 autoplayMode=none]

Więcej »