Encyklopedia szachowa

Encyklopedia szachowa to projekt powstały z pasji do królewskiej gry. Staramy się regularnie dodawać nowe szachowe hasła i gromadzimy pomysły, aby stworzyć kompendium wiedzy szachowej przydatne wszystkim szachistom pragnącym poszerzyć wiedzę szachową i zaspokoić swoją ciekawość. Należy jednak pamiętać, że wciąż jest to projekt w fazie rozwoju, któremu do ideału wiele brakuje.
Jeśli jesteś miłośnikiem szachów tak jak my i masz jakieś sugestie lub chciałbyś przyczynić się do rozwoju encyklopedii szachowej (zaproponować hasło, poszerzyć te już istniejące albo znalazłeś jakiś błąd) zapraszamy Cię do kontaktu poprzez nasz adres mailowy: kontakt@szachmat.com
Wyszukaj w encyklopedii szachowej
Fianchetto
Fianchetto – flankowe (boczne) wyprowadzenie gońca, tj. na pola g2 lub b2 u białych oraz pola g7 lub b7 u czarnych. Nazwa pochodzi od słowa "bianco" czyli "bok". Idea była

Figury szachowe Staunton
Profesjonalne, turniejowe szachy (figury szachowe) typu Staunton to rodzaj popularnych szachów, które wykorzystywane są z reguły do turniejów i imprez szachowych. Zdobyły ogromną popularność już kilkadziesiąt lat temu i weszły do
François-André Danican Philidor
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) François-André Danican Philidor – (ur. 1 września 1726 w Dreux, zm. 31 sierpnia 1795 w Londynie) – szachista francuski, genialny teoretyk i praktyk
Gambit Blackmara – Diemera
Gambit Blackmara – Diemera – gambit powstający po posunięciach 1.d4 d5 2.e4 de4 3.Sc3 Sf6 4.f3, w którym białe oddają piona za inicjatywę i szybki rozwój figur. W wersji 1.d4
Gambit Damiano
Gambit Damiano – gambit powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 f6 3.S:e5. Należy zauważyć że odpowiedź 2… f6 jest uznawana za błąd czarnych i po zastosowaniu gambitu Damiana prowadzi do
Gambit Evansa
Gambit Evansa – Debiut z grupy debiutów otwartych (ECO C51–C52), powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gc4 Gc5 4.b4, odgałęzienie partii włoskiej. W gambicie tym białe poświęcają piona po
Gambit hetmański
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gambit hetmański – debiut powstający po posunięciach 1.d4 d5 2.c4 w którym białe poświęcają piona (pozornie, gdyż udowodniono że utrzymywanie pionka więcej
Gambit północny
Gambit północny (gambit duński, nordycki), niepoprawnie nazywany również gambitem centralnym – debiut z grupy debiutów otwartych (kod ECO C21), powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.d4 e:d4 3.c3 d:c3 4.Gc4 c:b2
Gambit wołżański
Gambit wołżański (Gambit Benko) – debiut z grupy debiutów zamkniętych (Kod ECO A57-A59), powstający po posunięciach 1.d4 Sf6 2.c4 c5 3.d5 b5, w którym czarne poświęcają pionka za zdobycie przewagi
Garri Kasparow
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga w przyszłości znaczącego rozwinięcia.) Garri Kasparow – (ros. Гарри Кимович Каспаров, właściwie Garri Weinstein, ur. 13.04.1963 w Baku) legendarny szachista rosyjski żydowsko-ormiańskiego pochodzenia,
Gens una sumus
"Gens una sumus" (łac. "Jesteśmy jedną rodziną") – motto Międzynarodowej Federacji Szachowej FIDE, odnoszące się do idei łączenia się wysiłków szachistów i organizacji szachowych, towarzyszące wszystkim turniejom organizowanym oficjalnie przez
Gońce różnopolowe
Gońce różnopolowe (gońce różnobarwne) – para gońców, po jednym u każdego z graczy, które poruszają się po polach odmiennego koloru, np. u białych goniec białopolowy, a u czarnych goniec czarnopolowy.
Gra na fory
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gra na fory (gra z handicapem) – rodzaj rozgrywki szachowej, w której jeden z zawodników (zazwyczaj z powodu swojej przeważającej siły gry)
Gra na ślepo
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gra na ślepo – forma gry, w której jeden bądź obaj zawodnicy grają bez patrzenia na szachownicę, a więc całkowicie w wyobraźni;
Gra pozycyjna
Gra pozycyjna – spokojna, manewrowa gra oparta na zasadach strategii, mająca na celu zdobywanie coraz większych przewag pozycyjnych, zmuszających w końcu przeciwnika do poniesienia strat materialnych. Gra pozycyjna rozpoczyna się
Gra środkowa
Gra środkowa – główna faza gry, występująca po debiucie i przed końcówką (o ile do niej dojdzie), przy czym należy pamiętać, że przejścia pomiędzy fazami gry są dosyć płynne i
Henry Edward Bird
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Henry Edward Bird – szachista angielski żyjący w XIX w., uczestnik silnych i prestiżowych turniejów w Wiedniu, New Jersey. W 1858 roku
Impreza szachowa
Impreza szachowa – wydarzenie, widowisko szachowe, w którym uczestniczą szachowi zawodnicy, sędziowie, kibice. Na ogół umożliwia spełnienie celów sportowych (np. wyłonienie najlepsze szachisty z regionu) – np. mecz, turniej, olimpiada
Inicjatywa
Inicjatywa – ogólnie rozumiana aktywność poczynań (działań) na szachownicy, zmuszająca przeciwnika do ustępstw i obrony. Inicjatywa polega m.in. na ciągłym tworzeniu gróźb – taktycznych lub pozycyjnych. Ma duże znaczenie, zwłaszcza
Instruktor szachowy
Instruktor szachowy to określenia na jedno z trojga poniższych: formalnie osoba posiadająca kwalifikacje i uprawnienia do nauczania szachów nadane przez odpowiednią organizację szachową, np. FIDE najniższy sportowy stopień instruktorski (przed
Izaak Bolesławski
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Izaak Bolesławski (ros. Исаак Ефремович Болеславский, ur. 9 czerwca 1919 w Złotonoszy na Ukrainie, zm. 5 lutego 1977 w Mińsku) – ukraiński
Izolowany pion
Izolowany pion – (izolak) pion nie posiadający na sąsiadujących liniach pionów tego samego koloru, a więc nie mogący być bronionym przez innego piona swojego koloru. Jest uznawany za słabość strategiczną
Jose Raul Capablanca
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Jose Raul Capablanca (wł. Jose Raul Graupera y Capablanca), ur. na Kubie 19.12.1888, zm. 08.03.1942 – trzeci w historii oficjalny mistrz świata
Jury d’appeal
Jury d’appeal – komitet, komisja odwoławcza na turnieju. Jury d’appeal była organem popularnym na turniejach szachowych w XX w. Stanowił ją najczęściej zespół znanych i szanowanych arcymistrzów, ustalany na początku imprezy
Kandydat na mistrza
Kandydat na mistrza (kandydat na mistrza szachowego, kandydat na mistrza krajowego, km) – tytuł szachowy, nadawany przez Polski Związek Szachowy, plasujący się pomiędzy I kategorią, a tytułem mistrza krajowego. Tytuł
Ksawery Tartakower
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Ksawery (Savielly) Tartakower (ang. Xavier Tartacover lub Xavier Tartakover, ur. 22 lutego 1887 w Rostowie nad Donem, zm. 4 lutego 1956 w
Larry Evans
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Larry Melvyn Evans (ur. 22.03.1932 r., zm. 15.11.2010 r.) – Szachista amerykański, arcymistrz, pisarz, dziennikarz i znakomity teoretyk szachów.
Magnus Carlsen
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Magnus Carlsen – wybitny szachista norweski, cudowne dziecko szachów, zdobywca (w maju 2014r.) najwyższego rankingu w historii (2882 pkt.), aktualny mistrz świata
Mat Beniowskiego
Mat Beniowskiego, inaczej „mat zduszony” – manewr taktyczny opierający się na motywach podwójnego szacha, ścieśnienia króla oraz odciągnięcia obrońcy prowadzący do efektownego zamatowania króla przeciwnika w rogu szachownicy. W kombinacji
Mat pomocniczy
Mat pomocniczy – w kompozycji szachowej zadanie, w którym zarówno białe jak i czarne działają wspólnie, starając się zamatować czarnego króla w określonej liczbie ruchów (np. w pięciu ruchach). W
Mat szewski
Mat szewski, „szewczyk”, „mat szkolny”, „mat głupi”, „mat głupiego” – 1) mat dany w pierwszych kilku posunięciach, na skutek zastawienia prostej pułapki i nieumiejętności przeciwnika obronienia się przed nim; stosowany

Mechaniczny Turek
Mechaniczny Turek, znany również jako Mechanical Turk lub Automaton Chess Player, był jednym z najbardziej fascynujących oszustw XVIII i XIX wieku, które przez dekady zwodziło publiczność i znane osobistości. Poniżej
Michaił Botwinnik
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Michaił Botwinnik (wł. ros. Михаил Моисеевич Ботвинник), ur. 17 sierpnia 1911 w Kuokkali, obecnie Riepino, w pobliżu Sankt Petersburga, zm. 5 maja 1995
Michaił Czigorin
Michaił Czigorin (ur. 12.11.1850 – 25.01.1908 ) – wybitny szachista rosyjski z XIX w. pretendent do tytułu mstrza świata, uznawany za pierwszego profesjonalnego szachistę rosyjskiego, teoretyk, działacz i organizator życia
Michaił Tal
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Michaił Tal (łot. Mihails Tāls, ros. Михаил Нехемьевич Таль), ur. 9 listopada 1936 w Rydze, zm. 28 czerwca 1992 w Moskwie) –
Mieczysław Najdorf
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Mieczysław Najdorf (właśc. Mendel Najdorf, a po zmianie obywatelstwa na argentyńskie – Miguel Najdorf (ur. 15 kwietnia 1910 w Grodzisku Mazowieckim, zm.
Mój System
„Mój System” – wiekopomne i przełomowe dzieło Arona Nimzowitscha, w którym zawarł przełomowe koncepcje dotyczące strategii szachowej. Kontynuacją książki były kolejne tomy „Moj System w Praktyce” oraz „Szachowa Blokada”, w
Niepoprawna ofiara
Niepoprawna ofiara (niepoprawna kombinacja, niepoprawne poświęcenie) – ofiara materiału (np. hetmana, wieży, piona), która przy najlepszej obronie nie prowadzi do zamierzonego celu taktycznego (lub strategicznego) i znacząco pogarsza sytuację ofiarowującego.
Nieprawidłowy ruch
Nieprawidłowy ruch – ruch niezgodny z zasadami gry szachowej, np. przesunięcie piona do przodu o 3 pola albo roszada w sytuacji, gdy król wykonał już wcześniej posunięcie. Kary za nieprawidłowy
Nieregularna obrona
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Nieregularna obrona – debiut (obrona) dla czarnych spoza kręgu klasycznych debiutów, specjalnie oznaczony w klasyfikacji debiutów (np. A00). Charakterystyka, pochodzenie i
Nieregularne otwarcie
Nieregularne otwarcie – debiut dla białych (otwarcie) spoza klasycznych debiutów, oznaczone w klasyfikacji debiutów kodem A00. Wszystkie debiuty nieregularne mają swoją zwyczajową nazwę, choć udowodniono, że niektóre z nich są
Nieśmiertelna partia
Nieśmiertelna partia – nazwa na wyjątkowe partie, które przeszły do historii szachów, charakteryzując się niebywałą efektownością i zaskakującymi posunięciami. Takich partii jest niewiele, z reguły występuje w nich ogromna ilość
Nieśmiertelna partia Kasparowa
Partia uznawana za najpiękniejszą w karierze Kasparowa, również przez niego samego. 13. mistrz świata wykazał się fantazją oraz głębokim liczeniem wariantów poświęcając nieoczekiwanie wieżę w 24. posunięciu. [pgn initialHalfmove=46 autoplayMode=none]