Dziura
Dziura – potoczne określenie słabego pola na szachownicy.
Encyklopedia szachowa
Encyklopedia szachowa to projekt powstały z pasji do królewskiej gry, Staramy się regularnie dodawać nowe szachowe hasła i gromadzimy pomysły, aby stworzyć kompendium wiedzy szachowej przydatne wszystkim szachistom pragnącym poszerzyć wiedzę szachową i zaspokoić swoją ciekawość. Należy jednak pamiętać, że wciąż jest to projekt w fazie rozwoju, któremu do ideału wiele brakuje.
Jeśli jesteś miłośnikiem szachów tak jak my i masz jakieś sugestie lub chciałbyś przyczynić się do rozwoju encyklopedii szachowej (zaproponować hasło, poszerzyć te już istniejące albo znalazłeś jakiś błąd) zapraszamy Cię do kontaktu poprzez nasz adres mailowy: kontakt@szachmat.com
Ekonomiczny mat
Ekonomiczny mat – pozycja, w której wszystkie białe bierki (z ewentualnym wyłączeniem króla i pionków) biorą udział w stworzeniu siatki matowej.
Elo
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Elo (System Elo) – międzynarodowy, oficjalny system punktacji rankingowej szachistów, obowiązujący w FIDE od 1970 r, który opracowany został przez Amerykanina Arpada Elo. Ma na celu określenie względnej, aktualnej s
Fianchetto
Fianchetto – flankowe (boczne) wyprowadzenie gońca, tj. na pola g2 lub b2 u białych oraz pola g7 lub b7 u czarnych. Nazwa pochodzi od słowa "bianco" czyli "bok". Idea była popularna już w najstarszych odmianach szachów (w Indiach – stąd występuje w otwarciach
FIDE
FIDE – Międzynarodowa Federacja Szachowa (fr. Fédération Internationale des Échecs) – organizacja utworzona 20.07.1924 r. w Paryżu i zrzeszająca narodowe związki szachowe z całego świata. Motto FIDE to „Gens una sumus” (łac. „Jesteśmy jedną rodziną”). Zaj
Figury szachowe Staunton
Profesjonalne, turniejowe szachy (figury szachowe) typu Staunton to rodzaj popularnych szachów, które wykorzystywane są z reguły do turniejów i imprez szachowych. Zdobyły ogromną popularność już kilkadziesiąt lat temu i weszły do kanonu wzoru figur szachowych. Z reguły wykonywane są z
Forpoczta
Forpoczta– figura, która zajmuje wysuniętą w kierunku sił przeciwnika (za linią demarkacyjną czyli środkiem szachownicy) pozycję na otwartej, lub półotwartej linii, najczęściej wsparta jest również pionem. Szczególnie dobrze w roli forpoczty spisuje się skoczek.
François-André Danican Philidor
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) François-André Danican Philidor – (ur. 1 września 1726 w Dreux, zm. 31 sierpnia 1795 w Londynie) – szachista francuski, genialny teoretyk i praktyk szachów, uznawany za najwybitniejszego szachistę XVIII wieku. Z zawodu
Gambit Blackmara – Diemera
Gambit Blackmara – Diemera – gambit powstający po posunięciach 1.d4 d5 2.e4 de4 3.Sc3 Sf6 4.f3, w którym białe oddają piona za inicjatywę i szybki rozwój figur. W wersji 1.d4 d5 2.e4 de4 3.f3 (zwaną gambitem Blackmara lub gambitem Gedulta) został wprowadzony do praktyki turniejowej
Gambit Damiano
Gambit Damiano – gambit powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 f6 3.S:e5. Należy zauważyć że odpowiedź 2… f6 jest uznawana za błąd czarnych i po zastosowaniu gambitu Damiana prowadzi do dużej przewagi białych w przypadku jego nieprzyjęcia (np. 3… He7 4. Sf3 d5 5. d3 d
Gambit Evansa
Gambit Evansa – Debiut z grupy debiutów otwartych (ECO C51–C52), powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gc4 Gc5 4.b4, odgałęzienie partii włoskiej. W gambicie tym białe poświęcają piona po to, aby zdobyć cenne tempo w stosunku do klasycznego wariantu partii włoskiej (gdzi
Gambit hetmański
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gambit hetmański – debiut powstający po posunięciach 1.d4 d5 2.c4 w którym białe poświęcają piona (pozornie, gdyż udowodniono że utrzymywanie pionka więcej przez czarnych doprowadzi je do gorszej pozycji), aby op
Gambit północny
Gambit północny (gambit duński, nordycki), niepoprawnie nazywany również gambitem centralnym – debiut z grupy debiutów otwartych (kod ECO C21), powstający po posunięciach 1.e4 e5 2.d4 e:d4 3.c3 d:c3 4.Gc4 c:b2 5.G:b2, w głównej mierze opracowany przez szachistów z Danii (m. in. From
Gambit wołżański
Gambit wołżański (Gambit Benko) – debiut z grupy debiutów zamkniętych (Kod ECO A57-A59), powstający po posunięciach 1.d4 Sf6 2.c4 c5 3.d5 b5, w którym czarne poświęcają pionka za zdobycie przewagi pozycyjnej na skrzydle hetmańskim (w postaci otwartych linii „a” oraz 
Garri Kasparow
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga w przyszłości znaczącego rozwinięcia.) Garri Kasparow – (ros. Гарри Кимович Каспаров, właściwie Garri Weinstein, ur. 13.04.1963 w Baku) legendarny szachista rosyjski żydowsko-ormiańskiego pochodzenia, trzynasty
Gens una sumus
"Gens una sumus" (łac. "Jesteśmy jedną rodziną") – motto Międzynarodowej Federacji Szachowej FIDE, odnoszące się do idei łączenia się wysiłków szachistów i organizacji szachowych, towarzyszące wszystkim turniejom organizowanym oficjalnie przez FIDE. Motto R
Gońce różnopolowe
Gońce różnopolowe (gońce różnobarwne) – para gońców, po jednym u każdego z graczy, które poruszają się po polach odmiennego koloru, np. u białych goniec białopolowy, a u czarnych goniec czarnopolowy. Gońce różnopolowe w końcówce Wystąpienie takich gońców w końcówce moż
Gra na fory
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gra na fory (gra z handicapem) – rodzaj rozgrywki szachowej, w której jeden z zawodników (zazwyczaj z powodu swojej przeważającej siły gry) daje przeciwnikowi przewagę już na samym początku partii, np. w postaci usu
Gra na ślepo
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Gra na ślepo – forma gry, w której jeden bądź obaj zawodnicy grają bez patrzenia na szachownicę, a więc całkowicie w wyobraźni; we współczesnych turniejach gry na ślepo mogą posiadać komputer z pustą szachown
Gra środkowa
Gra środkowa – główna faza gry, występująca po debiucie i przed końcówką (o ile do niej dojdzie), przy czym należy pamiętać, że przejścia pomiędzy fazami gry są dosyć płynne i ciężkie do jednoznacznego rozgraniczenia. Gra środkowa rozpoczyna się, kiedy figury obu stron są
Henry Edward Bird
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Henry Edward Bird – szachista angielski żyjący w XIX w., uczestnik silnych i prestiżowych turniejów w Wiedniu, New Jersey. W 1858 roku rozegrał mecz z fenomenalnym Paulem Morphym, który zakończył się jego porażką
IBCA
IBCA (International Braille Chess Association) – zał. w 1950 r. przez angielskiego szachistę R. W. Bonhama Międzynarodowe Stowarzyszenie Szachistów Niewidomych – organizacja zrzeszająca szachistów niewidomych, organizująca m. in. Mistrzostwa Świata Niewidomych i współpracująca
ICCA
ICCA (International Chess Correspondence Association) – zał. w 1945 r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Szachowej Gry Korespondencyjnej – organizacja szachistów korespondencyjnych, która przekształciła się w 1951 r. w ICCF (The International Correspondence Chess Federation).
ICCF
ICCF (The International Correspondence Chess Federation) – zał. w 1951 r. Międzynarodowa Federacja Szachowej Gry Korespondencyjnej – organizacja szachistów korespondencyjnych, powstała z organizacji ICCA (a wcześniej IFSB), organizująca turnieje gry korespondencyjnej, ustalająca j
IFSB
IFSB (Internationaler Fernschachbund) – Międzynarodowy Związek Gry Korespondencyjnej – jedna z pierwszych poważnych organizacji szachowej gry kortespondencyjnej, założona w Berlinie 2 grudnia 1928r. IFSB opracowało pierwsze przepisy gry korespondencyjnej w turniejach międzynarodow
Impreza szachowa
Impreza szachowa – wydarzenie, widowisko szachowe, w którym uczestniczą szachowi zawodnicy, sędziowie, kibice. Na ogół umożliwia spełnienie celów sportowych (np. wyłonienie najlepsze szachisty z regionu) – np. mecz, turniej, olimpiada szachowa, propagandowych (popularyzujących
Inicjatywa
Inicjatywa – ogólnie rozumiana aktywność poczynań (działań) na szachownicy, zmuszająca przeciwnika do ustępstw i obrony. Inicjatywa polega m.in. na ciągłym tworzeniu gróźb – taktycznych lub pozycyjnych. Ma duże znaczenie, zwłaszcza w debiucie oraz grze środkowej. Niejednok
Instruktor szachowy
Instruktor szachowy to określenia na jedno z trojga poniższych: formalnie osoba posiadająca kwalifikacje i uprawnienia do nauczania szachów nadane przez odpowiednią organizację szachową, np. FIDE najniższy sportowy stopień instruktorski (przed trenerem II klasy) w dyscyplinie szachy, nadawa
Izaak Bolesławski
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Izaak Bolesławski (ros. Исаак Ефремович Болеславский, ur. 9 czerwca 1919 w Złotonoszy na Ukrainie, zm. 5 lutego 1977 w Mińsku) – ukraiński szachista i znany teoretyk szachowy, autor wielu książek
Izolowany pion
Izolowany pion – (izolak) pion nie posiadający na sąsiadujących liniach pionów tego samego koloru, a więc nie mogący być bronionym przez innego piona swojego koloru. Jest uznawany za słabość strategiczną z uwagi na łatwość jego atakowania (a także możliwość zablokowania), jed
J’adoube
„J’adoube” – zwrot pochodzenia francuskiego oznaczający to samo, co „poprawiam”, stosowany podczas poprawiania bierek podczas rozgrywania partii turniejowej, aby uniknąć konieczności poruszania się bierki zgodnie z zasadą „dotknięta – idzie”. Zwrot w
Jose Raul Capablanca
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Jose Raul Capablanca (wł. Jose Raul Graupera y Capablanca), ur. na Kubie 19.12.1888, zm. 08.03.1942 – trzeci w historii oficjalny mistrz świata w szachach (w latach 1921-1927), wybitnie uzdolniony szachista i dżentelmen,
Jury d’appeal
Jury d’appeal – komitet, komisja odwoławcza na turnieju. Jury d’appeal była organem popularnym na turniejach szachowych w XX w. Stanowił ją najczęściej zespół znanych i szanowanych arcymistrzów, ustalany na początku imprezy szachowej (turnieju, meczu, olimpiady), do kt
Kandydat na mistrza
Kandydat na mistrza (kandydat na mistrza szachowego, kandydat na mistrza krajowego, km) – tytuł szachowy, nadawany przez Polski Związek Szachowy, plasujący się pomiędzy I kategorią, a tytułem mistrza krajowego. Tytuł przyznawany za dwukrotne wypełnienie normy 2200 pkt. dla mężczyzn
Ksawery Tartakower
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Ksawery (Savielly) Tartakower (ang. Xavier Tartacover lub Xavier Tartakover, ur. 22 lutego 1887 w Rostowie nad Donem, zm. 4 lutego 1956 w Paryżu) – czołowy szachista polski i francuski, teoretyk, pisarz i wybitna indywidu
Larry Evans
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Larry Melvyn Evans (ur. 22.03.1932 r., zm. 15.11.2010 r.) – Szachista amerykański, arcymistrz, pisarz, dziennikarz i znakomity teoretyk szachów.
Magnus Carlsen
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Magnus Carlsen – wybitny szachista norweski, cudowne dziecko szachów, zdobywca (w maju 2014r.) najwyższego rankingu w historii (2882 pkt.), aktualny mistrz świata w szachach.
Mat Beniowskiego
Mat Beniowskiego, inaczej „mat zduszony” – manewr taktyczny opierający się na motywach podwójnego szacha, ścieśnienia króla oraz odciągnięcia obrońcy prowadzący do efektownego zamatowania króla przeciwnika w rogu szachownicy. W kombinacji tej występuje efektowna ofiara
Mat pomocniczy
Mat pomocniczy – w kompozycji szachowej zadanie, w którym zarówno białe jak i czarne działają wspólnie, starając się zamatować czarnego króla w określonej liczbie ruchów (np. w pięciu ruchach). W macie pomocniczym zaczynają czarne, a ostatni (matujący) ruch wykonują białe. Jed
Mat szewski
Mat szewski, „szewczyk”, „mat szkolny”, „mat głupi”, „mat głupiego” – 1) mat dany w pierwszych kilku posunięciach, na skutek zastawienia prostej pułapki i nieumiejętności przeciwnika obronienia się przed nim; stosowany najczęściej wśró
Max Euwe
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Max (Machgielis) Euwe (ur. 20.05.1901 r., zm. 26.06.1981 r.) – wybitny szachista holenderski i matematyk, piąty z kolei mistrz świata w latach 1935-1937, trzeci w historii prezydent Międzynarodowej Federacji Szachowej (F
Michaił Botwinnik
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Michaił Botwinnik (wł. ros. Михаил Моисеевич Ботвинник), ur. 17 sierpnia 1911 w Kuokkali, obecnie Riepino, w pobliżu Sankt Petersburga, zm. 5 maja 1995 w Moskwie) – szósty w historii mistrz świata
Michaił Czigorin
Michaił Czigorin (ur. 12.11.1850 – 25.01.1908 ) – wybitny szachista rosyjski z XIX w. pretendent do tytułu mstrza świata, uznawany za pierwszego profesjonalnego szachistę rosyjskiego, teoretyk, działacz i organizator życia szachowego, założyciel rosyjskiej szkoły szachowej.
Michaił Tal
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Michaił Tal (łot. Mihails Tāls, ros. Михаил Нехемьевич Таль), ur. 9 listopada 1936 w Rydze, zm. 28 czerwca 1992 w Moskwie) – szachista radziecko-łotewski, ósmy mistrz świata, jeden z najbardziej ut
Mieczysław Najdorf
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga rozwinięcia.) Mieczysław Najdorf (właśc. Mendel Najdorf, a po zmianie obywatelstwa na argentyńskie – Miguel Najdorf (ur. 15 kwietnia 1910 w Grodzisku Mazowieckim, zm. 5 lipca 1997 w Maladze) – polski szachista pochodzenia żydowski
Niedoczas
Niedoczas – sytuacja, gdy jednemu z graczy zostanie bardzo mało czasu na zegarze podczas rozgrywania partii. Najczęściej zdarza się podczas ostatniej fazy gry, gdy zawodnik zużył wcześniej sporo czasu do namysłu na znalezienie najlepszych kontynuacji i planów gry. Groźba przegrania p
Niepoprawna ofiara
Niepoprawna ofiara (niepoprawna kombinacja, niepoprawne poświęcenie) – ofiara materiału (np. hetmana, wieży, piona), która przy najlepszej obronie nie prowadzi do zamierzonego celu taktycznego (lub strategicznego) i znacząco pogarsza sytuację ofiarowującego. Historia szachów pokazała
Nieprawidłowy ruch
Nieprawidłowy ruch – ruch niezgodny z zasadami gry szachowej, np. przesunięcie piona do przodu o 3 pola albo roszada w sytuacji, gdy król wykonał już wcześniej posunięcie. Kary za nieprawidłowy ruch Kara za nieprawidłowy ruch w partii turniejowej zależna jest zwykle od tempa gry i ak
Nieregularna obrona
(Informacja: artykuł jest dopiero zalążkiem i wymaga znaczącego rozwinięcia.) Nieregularna obrona – debiut (obrona) dla czarnych spoza kręgu klasycznych debiutów, specjalnie oznaczony w klasyfikacji debiutów (np. A00). Charakterystyka, pochodzenie i rodzaje obron nieregularnych Niektó
